ارزیابی مشاور پیشین روحانی از وعده‌های روحانی‌سنج
اوایل شهریور امسال، یکی از نزدیکان حسن روحانی در مقام پاسخگویی در مورد وعده‌های ثبت شده در سایت روحانی‌سنج درآمد. سایت انصاف‌نیوز که به طور رسمی در ایران فعالیت می‌کند، در گزارش-گفت‌وگویی ضمن معرفی روحانی‌سنج، تعدادی از وعده‌هایی را که در این سایت در دسته وعده‌های «محقق‌نشده» قرار گرفته‌اند پیش روی مشاور پیشین و قائم مقام ستاد انتخاباتی روحانی گذاشته و از او درباره این وعده‌ها توضیح خواسته است.
اکبر ترکان، اگرچه در حال حاضر مسئولیت خاصی در دولت ندارد، اما تا پیش از زمستان پارسال صاحب مسئولیت‌های مهمی در دولت بود. او در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ قائم‌مقام و معاون ستاد انتخاباتی روحانی بود. او در دولت یازدهم مشاور عالی رئیس‌جمهوری، دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد، سرپرست موقت سازمان فضایی ایران، دبیر شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور و معاون امور بین‌الملل ریاست جمهوری و دبیرخانه جنبش عدم تعهد شد.
اکبر ترکان در آذر ماه ۱۳۹۷، مشمول قانون «اصلاح قانون ممنوعیت بکارگیری بازنشستگان» شد و از همه این مسئولیت‌ها کنار رفت، با این همه او هنوز یکی از نزدیک‌ترین افراد به حسن روحانی محسوب می‌شود.
ما ضمن بازنشر گفته‌های آقای ترکان، توضیحات مختصری درباره وعده‌های اشاره شده نوشته‌ایم و دلایل عدم تحقق‌شان را بازخوانی کرده‌ایم:
برقراری تعامل سازنده با جهان
اکبر ترکان: دولت حسن روحانی در این زمینه موفق بوده است؛ برجام هم نمونهای از آن بود تا اینکه ترامپ از برجام خارج شد. ترامپ فردی است که نه تنها به توافق پنج به علاوه یک پایبند نیست؛ بلکه به خیلی از قواعد بین المللی هم پایبند نیست. اوضاع خوب بود، تا زمانی که ترامپ آمد و همه چیز را تخریب کرد.
روحانی‌سنج: علی‌رغم افزایش تنش‌های منطقه‌ای و بیش تیره و تار شدن روابط ایران و آمریکا، این وعده تا تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۹۸، به اعتبار روابط ایران و اروپا محقق شده بود. بعد از آن به دلیل کشیده شدن تنش به روابط ایران و اروپا و وقوع وقایعی مانند برنامه‌ریزی برای ترور فعالان اپوزیسیون و واکنش تند اروپا و اعمال تحریم علیه برخی افراد و نهادها، وضعیت این وعده به «در حال پیگیری» تغییر وضعیت داد. روحانی‌سنج منتظر ماند تا ببیند روابط ایران و اروپا به کجا می‌انجامد. سرانجام در آخرین به‌روزرسانی در تاریخ سوم مرداد ۱۳۹۸ و بحرانی شدن روابط ایران و بریتانیا و کشورهای اروپایی بر سر ماجرای توقیف نفت‌کش و برجام این وعده به محقق‌نشده تغییر کرد.
صرف نظر از اینکه عوامل وقوع این بحران‌ها چه بوده‌اند و نقش و تاثیر روحانی در ایجاد آنها چه بوده، آنچه مسلم است این وعده شرایط تحقق را از دست داده است.
بهبود شرایط محیط کسب و کار برای ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری
اکبر ترکان: برای این موضوع باید به مرکز آمار ایران مراجعه کنیم. در چهار سال اول دولت آقای روحانی ۱۰۰ هزار شغل در سال «خالص اشتغال» بود. خالص اشتغال به این معنا است که یک سری شغل از بین می‌رود و یک سری شغل به وجود می‌آید. مازاد شغل ایجاد شده در چهار سال اول ۷۰۰ هزارتا بود. باید به مرکز آمار مراجعه کرد، زیرا نمی‌توان حدس زد. شاغلین هر سال را باید از مرکز آمار بگیریم و ببینیم نسبت به سال قبل به خالص آن چقدر افزوده شده است.
روحانی‌سنج: ما برای درستی‌سنجی این وعده دو شاخص را در نظر گرفته‌ایم. یکی گزارش کسب و کار بانک جهانی که نشان می‌دهد در سال‌های اخیر وضعیت ایران سیر نزولی داشته است. در ۶ سال گذشته تنها در سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میلادی شاخص کسب و کار در ایران سیر صعودی داشت، اما این روند بعد از سال ۲۰۱۶ متوقف شده و منحنی‌ها سیر نزولی پیدا کرده‌اند.
شاخص دیگر هم آمار اشتغال است. اگرچه بر اساس گزارش‌های مرکز آمار کارنامه دولت روحانی در زمینه بالا بردن آمار «اشتغال خالص» نسبتا خوب است، اما نرخ بیکاری تغییری نکرده است. در آخرین به‌روزرسانی به طور مشخص نوشته‌ایم:
«مقایسه تطبیقی آمار اشتغال هم نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در سال ۹۷ بیش از سال‌های ۹۱ و ۹۲ است. اگرچه جمعیت افراد شاغل (اشتغال خالص) به نسبت آن دوران افزایش داشته، اما با افزایش نرخ مشارکت اقتصادی رقابت برای پیدا کردن کار نیز بیشتر شده است و در نتیجه بیکاری کم نشده است».
با کنار هم گذاشتن این دو شاخص وضعیت این وعده محقق‌نشده ارزیابی شده است.
کاهش تورم
اکبر ترکان: در چهار سال اول -دولت یازدهم- کنترل تورم قوی بود؛ در چهار سال دوم در فروردین ماه ۱۳۹۷ مهار کنترل تورم از دست دولت خارج شد، چون ترامپ در فروردین ماه سال ۱۳۹۷ اعلام کرد که می‌خواهد از برجام خارج شود؛ و از اردیبهشت‌ماه همان سال از آن خارج شد. بالاخره اقتصاد ایالات متحده آمریکا نسبت به اقتصاد ایران بزرگ‌تر است. وقتی ضربه اقتصادی به ما زد، تعادل در کشور بهم ریخت. یک مرتبه کنترل قیمت ارز از ۳۰۰۰ تومان به سمت ۱۸۰۰۰ تومان رفت. یک سال و نیم طول کشید تا دولت توانست آن را مهار کند. علت تورم هم خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها بود.
روحانی‌سنج: ما سه وعده مرتبط با تورم در روحانی‌سنج ثبت کرده‌ایم. دو وعده (مهار تورم، رساندن تورم به زیر ۲۵ درصد) مربوط به سال ۱۳۹۲ و یکی (حفظ تورم تک‌رقمی) مربوط به انتخابات ۱۳۹۶ است. ما به طور منظم این سه وعده را به روز می‌کنیم. هر سه تا اوایل سال ۱۳۹۷ محقق شده بودند، اما با آغاز بحران اقتصادی در بهار ۱۳۹۷ وضعیت اول وعده تورم تک‌رقمی و پس از آن دو وعده دیگر به محقق‌نشده تغییر کرد.
بهبود وضعیت زنان در جامعه
اکبر ترکان: این حرف [بهبود وضعیت زنان] در زور آقای روحانی نیست؛ مثلا آیا توانسته است تا به حال مساله ورود زنان به ورزشگاه را حل کند؟ مثلا کسی می‌تواند بگوید نگاه کردن فوتبال مردان توسط زنان کار حرامی است؟ هیچ فقیهی چنین چیزی نگفته است. یعنی خلاف شرع نیست اما جو به گونه‌ای است که تصمیم‌گیری برای آن راحت نیست. این یک مساله کوچک است و در خیلی از حوزه‌های دیگر -مثل انتخاب وزیر زن- ماجرای دیگری شروع می‌شود و بسیار فرق دارد؛ البته معتقد هستم آقای روحانی باید وزیر زن انتخاب کند و زنان شایسته را به عرصه مدیریت وارد کند. آقای احمدی نژاد وزیر زن انتخاب کرد و خانم دستجردی در دوره او به دولت وارد شد؛ هیچ دلیلی وجود ندارد که آقای روحانی نتواند وزیر زن انتخاب کند.
روحانی‌سنج: در سایت روحانی‌سنج وعده‌ای تحت عنوان «بهبود وضعیت زنان در جامعه» وجود ندارد. اما از صد وعده ثبت شده در روحانی‌سنج، هشت وعده مربوط به زنان است.
چهار وعده مربوط به دوره اول و سال ۱۳۹۲ است: تشکیل وزارت زنان (محقق‌نشده)، تهیه لوایح حمایت از زنان (محقق‌نشده)، بیمه زنان سرپرست خانوار (در حال پیگیری)، ایجاد امنیت برای زنان در اماکن عمومی (محقق‌نشده)، رفع تبعیض‌های جنسیتی (متوقف شده)،
و چهار وعده هم در کارزار انتخاباتی ۱۳۹۶ تعریف شده‌اند: انتخاب وزیر زن (محقق‌نشده)، ورود زنان به ورزشگاه‌ها (محقق‌نشده) و تدوین و ارائه پیوست‌های جنسیتی برای طرح‌های ملی (پیگیری نشده).
از این میان پنج وعده محقق نشده، یک وعده بعد از مدتی پیگیری متوقف شده، یک وعده اصلا پیگیری نشده است. یک وعده (بیمه زنان سرپرست خانوار) به اعتبار پیش‌بینی اعتبارات در بودجه سالانه در حال پیگیری است.
کاهش و رفع تحریم‌ها
اکبر ترکان: کسانی که گفته‌اند که دولت روحانی در بحث تحریم موفق نبوده، یا مطلع نیستند یا مغرض هستند. آیا تحریم‌های سازمان ملل لغو نشد؟ یا اینکه تحریم‌ها بر روی کاغذ در بین کشورها از بین نرفت؟ اینکه بعضی‌ها خارج از مصوبه سازمان ملل و مصوبات به اصطلاح توافق شده در برجام عمل می‌کنند، این به آقای روحانی مربوط است؟ در حقیقت زورگویی و قلدری منجر به این نتیجه شد، وگرنه بر اساس قواعد مورد پذیرش جهانی تحریم‌ها لغو شد.
روحانی‌سنج: صرف نظر از اینکه منبع و منشاء صدور تحریم‌های جدید علیه ایران کدام کشور یا نهاد بین‌المللی و بدون توجه به اینکه نقش و تاثیر روحانی در ایجاد وضعیت موجود چقدر است، آنچه مسلم است بعد از اعمال تحریم‌های یک جانبه آمریکا، حلقه تحریم به نسبت گذشته تنگ‌تر شده است. بر اساس گزارش‌های معتبر اوپک سطح تولید نفت در ایران به پایین‌ترین حد ممکن رسیده است. گزارش‌های ماهانه اوپک که در روحانی‌سنج به روز می‌شود نشان می‌دهد میزان تولید نفت در ایران به پایین‌ترین حد بعد از جنگ رسیده است. همین طور برخی برآورد برخی سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد میزان صادرات نفت ایران حتی از زمان جنگ با عراق هم کمتر شده است.
می‌توان درباره دلایل این وضعیت تحلیل‌های گوناگونی ارائه کرد، اما صرف نظر از تحلیل‌ها وعده کاهش و رفع تحریم‌ها در حال حاضر به نتیجه نرسیده است.
بازگرداندن اعتبار گذرنامه ایرانی
اکبر ترکان: این سیاستمدار، درباره وعده بازگرداندن اعتبار گذرنامه ایرانی گفت: من هم قبول دارم که نتایج پیگیری گذرنامه ایرانی خوب نبوده است.
روحانی‌سنج: وضعیت این وعده بر اساس آخرین گزارش موسسه هنلی و شرکا که تیر ۱۳۹۸ به روز شده ایران در پله ۱۰۱ رده‌بندی گذرنامه‌های معتبر جهان قرار دارد. در این فهرست ۱۸۴ گذرنامه اعتباری بیشتر از پاسپورت ایرانی دارد. وضعیت گذرنامه کشورهای بنگلادش، اریتره، لبنان و کره شمالی دقیقا مشابه ایران است و ۱۰ کشور دررتبه‌های پایین‌تر از ایران قرار دارند.
بر اساس گزارش این موسسه با گذرنامه ایرانی می‌توان تنها به ۳۹ مقصد گردشگری بدون ویزا (۱۲ مقصد) یا با ویزای فرودگاهی (۲۷ مقصد) مسافرت کرد. این عدد در سال ۲۰۱۳، آغاز ریاست جمهوری روحانی در سال ۱۳۹۲، برابر با ۴۰ مقصد بوده است.
این وعده به طور متناوب در روحانی‌سنج به روز می‌شود.
رشد اقتصادی
اکبر ترکان: دولت آقای روحانی را به دو سال اول، دوم، سوم تقسیم کرده‌ام. در دو سال اول و دوم نرخ رشد اقتصادی خوب بود، در دو سال سوم نرخ رشد اقتصادی خوب نبود. حتی تحریم‌ها باعث شد تا به نرخ منفی اقتصادی هم برسیم.
روحانی‌سنج: طبق آخرین گزارش‌های مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی ایران در سال ۱۳۹۷ به حدود منفی ۵ درصد رسیده است. این عدد دومین رکود بزرگ ایران پس از جنگ است، اما پیش‌تر در پاییز پارسال بیشتر بالاترین حجم رکود فصلی اقتصاد ایران بعد از جنگ ثبت در مرکز آمار ایران به ثبت رسید.
اینها البته در حالی است که در سال ۱۳۹۵ رکورد رشد اقتصادی هم در همین دولت شکسته شده بود. رشد اقتصادی ۱۳.۴ درصدی ایران در ان سال، بزرگ‌ترین رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۶ بود.
استقلال بانک مرکزی
اکبر ترکان: یک قانون مادر هست که باید در مجلس تصویب شود؛ تغییراتی را که میخواهند را باید در آن قانون اعمال کنند.
روحانی‌سنج: صرف نظر از لایحه «قانون بانک مرکزی» وضعیت سایر شاخص‌ها و نشانه‌های مرتبط با این وعده نیز مناسب نیست. ما برای سنجش استقلال بانک مرکزی، مسایل مرتبط با استقلال سیاسی، ثبات مدیریت، کاهش بدهی دولت به بانک مرکزی، استقلال در اعمال سیاست‌های پولی و شفافیت را رصد می‌کنیم. نه‌تنها تحول خاصی در این زمینه صورت نگرفته، بلکه پارسال و در زمان شکل‌گیری بحران ارزی در اوایل بهار و در ماجرای معروف تعیین نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی، رسما گفته شد تصمیمات در سطحی بالاتر از بانک مرکزی اتخاذ می‌شود.
پیش از آن، در ماجرای موسسات مالی و اعتباری، بانک مرکزی موظف شد برای جبران خسارت سپرده‌گذاران خط اعتباری چند ده هزار میلیارد تومانی باز کند. ظاهرا این تصمیم از سوی رهبر ایران و به واسطه شورای هماهنگی قوا به بانک مرکزی ابلاغ شد. این فرایند یکی از عینی‌ترین مصداق‌های عدم استقلال بانک مرکزی در ایران است.
وضعیت دانشگاه‌ها
اکبر ترکان: بنده هم از کارنامه عملکرد وزارت علوم راضی نیستم، اولین ماموریت دولت این است که به تربیت دانشجویان متناسب با نیاز اقتصاد کشور بپردازد. اکنون مثلا در رشته‌هایی دانشجو تربیت می‌کنیم که نیاز نداریم و در بعضی از جاهایی که به نیروی متخصص نیاز داریم، دانشجوی کمتری تربیت می‌کنیم. مثلا به برخی از رشته‌ها مثل پرستاری و پزشکی نیاز بیشتری داریم.
روحانی‌سنج: وعده‌ای با این عنوان در سایت روحانی‌سنج به ثبت نرسیده و تا الان ما گزارشی در این باره منتشر نکرده‌ایم.
فضای باز سیاسی دانشگاه‌ها
اکبر ترکان: این به آقای روحانی مربوط نیست؛ اینکه در فضای دانشگاه رفتارهای سیاسی کنند، آیا به این معنی است که آزادی وجود دارد؟ یا نهادهایی هستند که آنها اقدامات خود را انجام می‌دهند و به دولت هم کاری ندارند. یک نهادی به اسم شورای عالی انقلاب فرهنگی در اداره امور آموزش عالی و متوسطه کشور مداخله دارد؛ در نتیجه وزیر علوم مثل سایر وزارت‌خانه‌ها تام‌الاختیار نیست، بلکه وزیر علوم به نوعی مشاور آن شورا است. پس اداره آموزش کشور قبل از اینکه به دست وزیر باشد با شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
روحانی‌سنج: آخرین بار این وعده را پارسال به روز کردیم. بر اساس گزارش‌های میدانی و و اخبار معتبری که در خصوص بازداشت‌ها، صدور احکام انضباطی و قضایی برای دانشجویان و… به گوش می‌رسد، این وعده را محقق‌نشده ارزیابی کرده‌ایم.
حسن روحانی: در کارزار انتخاباتی سال ۱۳۹۲ صراحتا وعده داده بود: «دولت تدبیر آزادی را به دانشگاه‌ها باز خواهد گرداند… در دولت تدبیر و امید جوانان ما در دانشگاه‌ها از فضای آزادتری برخوردار خواهند بود».
بهبود روابط دوجانبه با کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی
اکبر ترکان: در این زمینه توانستیم اتحاد شکل گرفته در خلیج فارس علیه جمهوری اسلامی ایران را به روابط دوستی دو جانبه میان ما و بعضی از کشورهای حاشیه‌ای خلیج فارس تبدیل کنیم و این یک موفقیت دیپلماسی است. الان با کویت، قطر، عمان دشمنی نداریم و روابط ما با امارات در حال ترمیم است و عربستان تنها مانده است؛ این کارنامه موفق دیپلماسی است.
روحانی‌سنج: تنش در روابط ایران و عربستان سعودی در حال حاضر در بالاترین حد تاریخی خود است. در روزهای اخیر به دنبال حمله به تاسیسات نفتی عربستان، روابط میان دو کشور تیره‌تر از پیش شده و حتی خطر درگیری منطقه‌ای بالا رفته است. علاوه بر عربستان طی چند سال گذشته روابط ایران با سایر کشورهای عرب خاشیه خلیج فارس هم تنش‌آلوده بوده است. اگرچه نشانه‌هایی از تلاش دیپلماتیک برای بهبود روابط با برخی از کشورها مانند امارات و کویت دیده می‌شود، اما این نشانه‌ها برای تغییر وضعیت این وعده کافی به نظر نمی‌رسند. به طور مشخص روابط ایران با عمان به نسبت گذشته تغییر چندانی نداشته است. روابط ایران و قطر هم تحت تاثیر اختلاف این کشور با عربستان بوده است. در مقام مقایسه، سطح و کیفیت رابطه ایران با امارات و کویت هم به نسبت دوران پیش از روحانی نه‌تنها بهبود نیافته بلکه تنش‌آلود بوده است.
صرف نظر از اینکه چه کسانی در شکل‌گیری این وضعیت نقش داشته‌اند، با وجود این حجم از تنش در منطقه، نمی‌توان به این وعده نشانه‌ای جز «محقق‌نشده» داد.
رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی
اکبر ترکان: یک جایی بالاتر از دست آقای روحانی در این موضوع مداخله می‌کند. در کشور ما رییس جمهور، رییس همه چیز نیست؛ رییس یک چیزهایی است. شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی امنیت ملی، مستقل از اختیارات رییس جمهور هستند. خودشان دارای یک سری اختیاراتی هستند؛ به طور جمعی یک تصمیمی گرفته می‌شود. آقای روحانی نمی‌تواند دستوری بدهند و آنها اجرا کنند.
روحانی‌سنج: آخرین گزارش‌های روحانی‌سنج نشان می‌دهد نه‌تنها تلاش‌ها برای رفع فیلتر از شبکه‌های اجتماعی به نتیجه نرسیده، بلکه روند فیلترینگ کما فی‌السابق ادامه دارد. به طور خاص با وجود وعده‌هایی که دولت روحانی برای مقاومت مقابل فیلترینگ این پیام‌رسان داده بود، پارسال دسترسی آزاد به محبوب‌ترین پیام‌رسان در ایران با حکم قضایی مسدود شد. تا به الان بحث‌های زیادی هم حول و حوش فیلترینگ اینستاگرام مطرح است.
افزایش صادرات غیر نفتی
اکبر ترکان: در این زمینه هم موفقیت خوبی داشته است. در سال گذشته صادرات غیر نفتی بیشتر شد. امسال هم به دلیل تحریم‌ها نفت صادر نمیکنیم؛ البته در زمانی هم که نفت دچار تحریم نبود صادرات غیرنفتی ما از نفتی ما پیشی گرفت.
روحانی‌سنج: گزارش‌های رسمی در ایران نشان می‌دهد که ارزش صادرات غیرنفتی ایران در سال ۹۷، نزدیک به ۵/۷ درصد کاهش داشته است. این آمار با احتساب صادرات میعانات گازی محاسبه شده، اگر میعانات گازی را هم از سبد صادرات غیرنفتی کنار بگذاریم، ارزش صادرات غیرنفتی در سال گذشته حدود ۱/۴ درصد، به نسبت سال قبل‌تر کم شده است.
این در حالی است که یک سال پیش از آن در سال ۱۳۹۶، ارزش صادرات غیرنفتی ایران ۶/۶ درصد به نسبت سال ۱۳۹۵ رشد داشت. میزان افزایش ارزش صادرات بدون میعانات گازی هم ۸/۵ درصد محاسبه شده بود.
در واقع حجم کل صادرات نفتی در سال ۱۳۹۷ به اندازه سال ۱۳۹۵ بوده، در صورتی که اگر بنا به تحقق این وعده بود، ارزش صادرات ایران در سال گذشته باید حدود ۱/۵ برابر سال ۱۳۹۵ می‌بود.
حسن روحانی در کارزار انتخاباتی سال ۱۳۹۶ چندین بار پیش و پس از پیروزی در انتخابات وعده داد صادرات غیرنفتی ایران را سالانه ۲۵ درصد زیاد می‌کند و در سال ۱۴۰۰ به دو برابر افزایش می‌دهد.
تامین مسکن ارزان و مهار قیمت آن
اکبر ترکان: آقای روحانی بیشترین وقت خود را برای یک پروژه ناهنجار بسیار غیرفنی به نام مسکن مهر گذاشت؛ آن را به یک کار با قاعده تبدیل کرد تا به مردم تحویل دهد. ۷۰ درصد تحویلی‌های مسکن مهر در دولت آقای روحانی بود. آقای احمدی نژاد خانه‌سازی بدون شهرسازی انجام دادند. یعنی اینکه در بیابانی خانه ساختند که جوی، جدول، خیابان، کلانتری، مدرسه، درمانگاه و… نداشت.
مسکن مهر را نجات داد تا از وضعیت ناهنجار قبلی به وضعیت امروز رسید. این دولت این کارها را انجام داده است. دولت احمدی‌نژاد بر روی هیچکدام از این زیرساخت‌ها کار نکرد. افزایش قیمت مسکن به خاطر افزایش قیمت دلار است. بخش کوچکی از مسکن مهر در دولت آقای احمدی نژاد تحویل داده شد.
روحانی‌سنج: تا همین چندی پیش وضعیت این وعده به اعتبار مدیریت وضعیت بحرانی مسکن مهر و آرامش نسبی بازار مسکن، «تحقق ناقص» بود. اما وضعیت این وعده در مرداد ۱۳۹۸ و پس از جهش خیره کننده قیمت‌ها به «محقق نشده» تغییر کرد. بررسی داده‌های آماری وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد که طول دوره انتظار خانه‌دار شدن در ایران افزایش چشمگیری داشته است و عملا دسترسی به مسکن برای گروه بزرگی از جامعه ایران، به نسبت قبل دشوارتر شده است.
ثبات قیمت ارز
اکبر ترکان: از زمان خروج برجام ضربه سنگینی به اقتصاد ایران وارد شد که عدم تعادل ارزی در اثر آن به وجود آمد.
روحانی‌سنج: وعده‌ای با این عنوان در فهرست وعده‌های روحانی‌سنج نیست، اما یک وعده نزدیک به این مضمون با عنوان «تقویت ارزش پول ملی» وجود دارد که محقق‌نشده است. مقایسه قیمت آزاد دلار در دولت‌های مختلف نشان می‌دهد، قیمت دلار به نسبت آغاز ریاست جمهوری روحانی در مرداد ۱۳۹۲، بیش از ۴ برابر افزایش یافته است. این رقم بالاترین رکورد افزایش قیمت در طول دوره ریاست جمهوری یک نفر در ۳۰ سال گذشته است. میزان تورم دلار در هشت سال دولت هاشمی رفسنجانی ۴ برابر، در دوران احمدی‌نژاد ۳/۵ برابر و در دو دوره دولت محمد خاتمی ۱/۹ برابر بوده است.
