بر اساس آخرین گزارش‌های ماهیانه اوپک و به‌نقل از منابع دست‌دوم این سازمان، میزان تولید نفت ایران در ماه نوامبر ۲۰۱۶، به ۳میلیون و ۷۰۳هزار بشکه در روز رسیده است. این عدد حدود ۹۰ هزار بشکه کمتر از میانگین مجاز تولید نفت ایران، توافق شده در نشست اول دسامبرِ اوپک است. بر اساس توافق صورت‌گرفته ایران متعهد شده از اول ماه ژانویه به مدت شش ماه، میزان تولید نفت خود را طوری تنظیم کند که میانگین آن از ۳ میلیون و ۷۹۵ هزار بشکه در روز، فراتر نرود. این توافق حداقل تا زمان نشست بعدی اوپک که یک هفته بعد از انتخابات آتی ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود، مبنای تولید نفت ایران و سایر اعضای سازمان اوپک خواهد بود.
دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ برگزار می‌شود و اعضای اوپک ۴ خرداد (۲۷ می ۲۰۱۷) گرد هم می‌آیند تا بر پیشرفت توافق انجام شده نظارت کنند.
با این حساب اگرچه ایران هنوز نتوانسته دقیقا به سقف وعده‌داده شده -تولید سال ۱۳۸۴- برسد، اما مهمترین مشکل رسیدن به آن که موانع بین‌المللی بوده‌اند را طوری از پیش برداشته که عملا فرجامی جز نرسیدن به تولید نفت به میزان پیش از تحریم‌ها غیرمحتمل شده است. بر اساس محاسبات روحانی‌سنج که در زیر می‌آید، به ایران اجازه داده شده تا ۹۷درصد به اهداف اعلام شده در وعده نزدیک شود. بنابراین وضعیت این وعده به تحقق‌یافته تغییر می‌کند.
*بیشترین میزان تولید ماهیانه نفت ایران، تا الان که از سوی اوپک گزارش شده مربوط به اکتبر ۲۰۱۶ و ۳،۷۰۸،۰۰۰ بشکه در روز بوده است و با توجه به روند افزایش تولید نفت، پیش‌بینی می‌شود میزان تولید نفت ایران در ماه‌های آینده به سقف توافق اوپک برسد. روحانی‌سنج این مقدار را به شکلی ماهیانه رصد می‌کند و در صورت تغییر غیرمنتظره‌ای در گزارش‌های تولیدی ایران طبق منابع دست دوم اوپک مغایر با توافق اوپک وضعیت این وعده را در صورت لزوم تغییر خواهد داد.* بیشترین میزان تولید نفت در دولت روحانی بر اساس توافق اوپک ۳،۸۸۵،۰۰۰ بشکه در روز در نظر گرفته شده است. این عدد حاصل جمع حداکثر «تولید مجاز ماهیانه» (میانگین تولید اوپک ۳میلیون ۷۹۵هزار) به علاوه ۹۰هزار بشکه «اختلاف مجاز با میانگین طبق توافق اوپک» است.
مبنای محاسبات روحانی‌سنج در سنجش تحقق این وعده منابع دست دوم اوپک است که البته معمولا با میزان تولیدی که از سوی کشورهای تولیدکننده متفاوت است.
به عنوان نمونه بر اساس گزارش ماه نوامبر اوپک میزان تولید ایران در اکتبر ۲۰۱۶ بنا بر منابع دست دومی این سازمان اندکی کمتر ۳ میلیون و ۷۰۸ هزار بشکه در روز بوده، اما آمار اعلام شده از سوی ایران ۳ میلیون و ۹۲۰ هزار بشکه، حدود ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر از آمار اوپک گزارش شده است.
وجود تفاوت میان منابع دست دوم اوپک و منابع رسمی دولت‌ها البته پدیده‌ی رایجی است. به عنوان مثال در همین گزارش آمارهای ارائه شده از سوی همه کشورها با آمار منابع اوپک از حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه اختلاف دارد.
در گزارش ماه دسامبر، اوپک در حالی میزان تولید ایران را ۳میلیون و ۷۰۳ هزار بشکه در روز اعلام کرده که در ردیف اعلام گزارش منابع رسمی ایرانی، خط تیره گذاشته شده است.
گاهشمار وعده:
از اولین اقدامات وزارت نفت پس از انتخاب روحانی به عنوان رئیس جمهور برنامه‌ریزیِ عملیات افزایش تولید نفت خام بود. به گفته‌ی عبدالحمید دلپریش مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، قرار بود ” طی ۳ تا ۴ ماه تولید نفت خام ایران به نزدیک ۴ میلیون بشکه در روز برسد” تا این وعده محقق شود که این طور نشد.
وزیر نفت در سال ۱۳۹۳ در تشریح برنامه‌های سه سال آینده وزارت‌اش گفت: “حتی با وجود ادامه‌ی تحریم‌ها، تولید میعانات گازی تا سقف ۱ میلیون بشکه، افزایش سطح تولید نفت خام به ۴.۷ میلیون بشکه در روز و بدین ترتیب رساندن کل تولید (نفت خام و میعانات گازی) به ۵.۷ میلیون بشکه در روز تا پایان سال ۱۳۹۶ افزایش می‌یابد.”
اما یک سال بعد در مرداد ۱۳۹۴، بیژن زنگنه، برخلاف گفته‌هایش در مصاحبه‌ی قبلی، اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت خود را چنین تبیین کرد: “بعد از لغو تحریم‌ها در مرحله نخست ٥٠٠ هزار بشکه به میزان صادراتمان اضافه می‌کنیم و در مراحل بعد به همان میزان تولید ۳.۷ میلیون بشکه می‌رسیم. منتها اولویت نخست ما اضافه کردن یک میلیون بشکه به میزان صادراتمان و به دست آوردن سهم ایران از بازار جهانی نفت است.”
پیش از ۳ سالگی دولت روحانی (آوریل ۲۰۱۶) وزیر نفت اعلام کرد که “صادرات نفت خام به حدود دو برابر هنگام تشدید تحریم‌ها رسیده است و این رقم در فروردین ماه ۹۵ از مرز دو میلیون بشکه در روز گذشته است.” در گزارشی دیگر رویترز اعلام کرد که تولید نفت ایران پس از برداشته شدن بخشی از تحریم‌ها از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه افزایش یافته است.
سال ۲۰۱۶ سالی پرفراز و نشیب برای اقتصاد نفت ایران بود. در تابستان رسانه‌های خارجی ارقامی بیشتر از حد انتظار مربوط به تولید و صادرات نفت ایران را گزارش دادند: “صادرات نفت ایران به چهار خریدار بزرگ آسیایی در ماه ژوئن ۲۰۱۶ با رشد ۴۷ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۵، به بالاترین میزان در بیش از چهار سال اخیر رسیده است” و برخی را نشانه‌ای دانستند از اینکه “ایران با سرعتی بیشتر از آن‌چه کارشناسان بازار پیش‌بینی می‌کردند، در حال بازگشت به سهم خود در بازار نفت است.”
اخبار متناقض مربوط به این جهش تا جایی پیش رفت که در ماه ژوئن وزیر نفت از رسیدن سطح تولید به سه میلیون و هشتصد هزار بشکه خبر داد و در ماه جولای (مرداد ماه) خبرگزاری رویترز از قول یک وزیر ایران اعلام کرد بیشتر از دو تا سه ماه دیگر تا رسیدن ایران به سطح تولید پیش از تحریم‌ها باقی نمانده است. اما طبقگزارش رسمی اوپک در سه‌ماهه‌ی سوم ۲۰۱۶ (ماه‌های جولای، اوت و سپتامبر) که از منابع دست‌دوم به دست آمده و برخی گزارش‌های دیگر نشانی از عبور ظرفیت تولید از مرز ۳ میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز مشاهده نشد.
یک گزارش توقف موقت در افزایش تولید نفت ایران را به فقدان قراردادهای جذاب برای شرکت‌های خارجی و برخی تحریم‌ها نسبت داد. مذاکرات اوپک و بالا گرفتن اختلافات ایران با روسیه و عربستان بر سر تصمیم اکثر کشورها برای توقف تولید در جهت افزایش قیمت نفت هم در این میان بی‌تاثیر نبوده‌اند. ایران در مذاکرات اوپک، ابتدا پیشنهاد عربستان را برای توقف سطح تولید رد کرد و اعلام کرد که بی‌توجه به توافق روسیه و عربستان به افزایش تولید خود تا رساندن سطح تولید به پیش از تحریم‌ها ادامه می‌دهد. بالاخره در ماه اکتبر ایران درتوافقی ابتدایی توانست کشورهای دیگر را قانع کند تا او از کاهش جهانی سطح تولید نفت به ۳۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز معاف شود و نفت خود را تا سقف ۴.۱ میلیون بشکه در روز (همان سطح پیش از تحریم‌ها) برساند.
در آخرین تحول مرتبط با این وعده، سوم اکتبر ۲۰۱۶ خبرگزاری رویترز اعلام کرد که صادرات نفت ایران با احتساب میعانات گازی به میزان پیش از تحریم‌ها رسیده است. یعنی در ماه سپتامبر میزان صادرات نفت خام ایران ۲.۲ میلیون بوده است و میزان صادرات میعانات گازی کمتر از ۶۰۰ هزار بشکه در روز. بدین ترتیب و بر اساس این آمار، ایران تقریبا به میزان صادرات مربوط به پیش از تحریم‌ها یا صادرات محموله‌ها در سال ۲۰۱۱ با رقم ۲.۸ میلیون بشکه در روز، دست پیدا کرده است.
فریدون فشارکی، رئیس موسسه مشاوراتی اف‌جی‌ای در ماه اکتبر ۲۰۱۶ طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: “ایران نمی‌تواند بیش از میزان کنونی تولید کند از این رو تولید حدود ۳.۷ میلیون بشکه در روز احتمالا بالاترین رقم ممکن برای ایران است. حتی اگر تولید نفت ایران به روزانه ۳.۸ میلیون بشکه در ماه سپتامبر همانطور که مسئولان این کشور می‌گویند، رسیده باشد، نمی‌تواند این حجم را حفظ کند چرا که نرخ کاهش سالانه در میادین نفتی‌اش حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز است.”
باید دید که تولید نفت ایران در ماه‌های باقی‌مانده‌ی ریاست‌جمهوری حسن روحانی طبق توافق اوپک پیش خواهد رفت یا خیر؟ اما از آنجایی که مسیر بسیار سخت و ناهمواری تا رسیدن به توافق بین‌المللی پیموده شده است تا این توافق اوپک شکل بگیرد، طبعا خروج از توافق با تولید کمتر از این مقدار، برای ایران بی‌معنی است. به این دلایل روحانی‌سنج نیز توافق اوپک را ملاک تولید نفت ایران قرار داده و بر اساس محاسباتی که در بالا آمد، ایران مجاز است تا نزدیک به ۹۷٪ به هدف خود نزدیک شود و به همین دلیل روحانی‌سنج این وعده را محقق شده ارزیابی می‌کند.
