دولت روحانی و گردشگری
«یکی از راه‌هایی که می‌توان رفاه مردم را افزایش و اشتغال و خوداتکایی در محصولات را تقویت کرد و جایگاه ایران در منطقه و جهان را آن طور که در شأن ملت ایران است ، ارتقاء داد، توسعه صنعت گردشگری است.» «تصمیم دولت بر این است که سالانه یک میلیون نفر بر گردشگری کشور بیافزاید.»
حالا چند سالی از این حرف‌ها می‌گذرد. دولت روحانی دو سال بیشتر برای تحقق این وعده‌ها وقت ندارد. حسن روحانی در جریان انتخابات سال ۹۲ و ۹۶ وعده‌های متعددی در حوزه گردشگری داد، وعده‌هایی که برخی کامل به فراموشی سپرده شدند و برای برخی گام‌هایی برداشته شد.
روحانی‌سنج پیش از اینکه عمر دولت به سرآید، می‌کوشد با یادآوری این وعده‌ها به دولت، نظر فعالان نهادهای مدنی را در خصوص میزان وفاداری دولت روحانی به وعده‌های انتخاباتی را ارزیابی کند. وعده‌های روحانی در حوزه گردشگری چه بود و به کجا انجامید؟
وعده‌های روحانی
حسن روحانی در جریان انتخابات سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۶ در مجموع شش وعده عمده داد که به نوعی به حوزه گردشگری مرتبط است:
۲- افزایش سالانه یک میلیون گردشگر خارجی
۳- بازگرداندن اعتبار گذرنامه ایرانی
۶- برداشتن موانع سفر اساتید به خارج
روحانی‌سنج پیشتر میزان پیشرفت هر یک از وعده‌های بالا را بررسی کرده و مرتب به رصد فعالیت‌های دولت برای به روز رسانی وضعیت هر وعده اقدام کرده، اما آنچه در این گزارش مد نظر است مطالبات و انتظارات و داوری فعالان حوزه گردشگری نسبت به عملکرد دولت.
مطالبات فعالان حوزه گردشگری و ذینفعان
گفت‌وگوها و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها در خصوص مطالبات فعالان حوزه گردشگری نشان می‌دهد که ذینفعان این حوزه خواستار موارد زیر هستند:
- تشکیل وزارتخانه تخصصی در حوزه گردشگری (تحول ساختاری)
- تسهیل موانع ورود گردشگران خارجی
- جذب سرمایه گذاری خارجی
- توسعه زیرساخت‌های گردشگری (توسعه امکانات)
- پویایی حقوق گردشگری
- ثبات بازار ارز
- ایجاد امکانات برای سفر ارزان (طرح صندلی گردشگری در هواپیماها)
- واگذاری واحدهای اقامتی دولتی به بخش خصوصی
- تسهیل تردد ایرانیان خارج از کشور
- پیش بینی جایزه صادراتی برای فعالان حوزه گردشگری
- خصوصی سازی واقعی در حوزه گردشگری (پایان دادن به تصدی گری دولت در حوزه گردشگری)
(مطالبات محدود به این موارد نیست بلکه عمده ترین آنها در این گزارش لیست شده است.)
فعالان مدنی، عملکرد روحانی در حوزه گردشگری را چگونه می‌بینند؟
روحانی‌سنج، در بررسی عملکرد دولت روحانی در حوزه گردشگری، با یک عضو «کانون سراسری انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری» به گفت‌وگو نشسته است. این کارشناس فعال حوزه گردشگری که علاقمند به انتشار نام اش نبود، معتقد است در شش سال ریاست جمهوری حسن روحانی، اتفاق خاصی در حوزه گردشگری رخ نداده و می‌گوید: «اتفاقاتی که در عرصه گردشگری در این چند سال روی داده، چندان مرتبط با عملکرد دولت روحانی نیست. برای نمونه، بسیاری افزایش گردشگری در چند سال اخیر را متاثر از برجام می‌دانند، حال آنکه آنچه در چند سال اخیر روی داده، نه متاثر از برجام، بلکه ناشی از بروز ناامنی و مشکلاتی بوده که در کشورهای همسایه، که پیش از این مقصد گردشگری در منطقه بودند مثل ترکیه، سبب شد تا برخی از گردشگران به سمت ایران حرکت کنند، چراکه به لحاظ فرهنگی و تاریخی شباهت‌های زیادی احساس می‌کردند.» او می‌افزاید: در واقع ناامنی در کشورهای توریست پذیر همسایه، سبب شده که تعداد گردشگران ایران افزایش پیدا کند نه برجام.
او معتقد است مشکل گردشگری ایران، ضعف برنامه ریزی و نبود مدیران شجاع در این عرصه است. این وضعیت قبل از دولت روحانی وجود داشت بعد از آن هم ادامه یافته و تغییر چندانی در این حوزه روی نداده است.
تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه، آیا به گشایشی در حوزه گردشگری منجر خواهد شد؟ این کارشناس گردشگری چندان خوش بین نیست و می‌گوید: «مهم این است که ببینیم اهداف چه تغییری خواهد کرد. صرف تبدیل یک سازمان به وزارت خانه نمی‌تواند مثبت باشد همانطور که ملحق شدن سازمان صنایع دستی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم به شکوفایی صنایع دستی ایران منجر نشد. آیا وضع صنایع دستی ایران بهتر شد؟ آیا صادرات صنایع دستی افزایش پیدا کرد؟ بنابراین تشکیل وزارت گردشگری هم الزاما نمی‌تواند مثبت باشد مگر اینکه برنامه‌ها و اهداف تغییر کند. ضمن اینکه تشکیل وزارت خانه نیز با فشار مجلس محقق شد وگرنه برخی مدیران دولتی اساسا مخالف تبدیل سازمان به وزارت بودند.
آیا افزایش گردشگر که روحانی وعده آن را داد، محقق شده است؟ این کارشناس حوزه گردشگری چندان امیدوار نیست که این مهم محقق شده باشد. او می‌گوید: افزایش توریست در ایران ملموس نیست. برای درک تغییرات این حوزه، ما نیازمند آمار دقیق هستیم ولی متاسفانه در این حوزه آمارها صحیح و دقیق نیست.
او معتقد است وضعیت پاسپورت ایرانی در دولت روحانی نیز تغییری نکرده و کماکان پاسپورت ایرانی اعتبار چندانی ندارد.
او با اشاره به لغو یک طرفه ویزای ایران برای گردشگران چینی، می‌گوید: «هنوز آمار رسمی از میزان افزایش گردشگران چینی در ایران بعد از بخشنامه لغو روادید منتشر نشده بنابراین نتیجه این اقدام هم روشن نیست. تنها نکته‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد اینکه، گردشگران چینی در همه جای دنیا تعدادشان افزایش یافته ولی اینکه میزان سفرشان به ایران هم افزایش یافته باشد نمی‌توان به روشنی پاسخ داد.
آیا دولت گامی برای ارتقاء زیرساخت‌های گردشگری برداشته است؟ این عضو کانون سراسری انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری در پاسخ می‌گوید قطعا زیرساخت‌ها بهتر شده چراکه زیرساخت‌ها تنها مختص گردشگری نیست. حتما اوضاع جاده‌ها یا میزان ریل قطار افزایش یافته، این هم طبیعی است. چراکه زیرساخت‌ها منتظر گردشگر نمی‌مانند این اقدامات باید صورت می‌گرفت. ولی اگر مشخصا منظور از زیرساخت‌ها محل اقامت گردشگران باشد، باید بگویم در ایران مشکل چندانی از بابت محل اقامت وجود ندارد. آنچه ما در آن ضعف داریم نبود گردشگر است. شما نگاه کنید کرمانشاه، همدان و خوزستان به رغم اینکه سایت گردشگری ثبت شده بین المللی دارند ولی گردشگر ندارند. زیرساخت‌های گردشگری زمانی ایجاد می‌شود که گردشگر «همه مکانی- همه زمانی» داشته باشیم. در واقع ایران پتانسیل گردشگر را دارد ولی این پتانسیل بالفعل نشده چراکه مشکلات زیادی در عرصه گردشگری داریم.
تحقق چه اقدامی از سوی دولت روحانی در دو سال باقی مانده، موفقیت روحانی در تحقق وعده‌هایش را رقم می‌زند؟ او در پاسخ می‌گوید: «مهمترین اقدامی که باید اتفاق بیافتد، هماهنگی میان دستگا‌ه‌های مسئول در حوزه گردشگری است. اگر این هماهنگی رخ بدهد، حوزه گردشگری متحول می‌شود.» او می‌افزاید: «در حوزه گردشگری، دستگا‌ه‌های متعددی نقش دارند از گمرک، نیروی انتظامی، سازمان هواپیمایی، سازمان تاکسیرانی، اپراتورهای تلفن همراه، مخابرات گرفته تا مردم و شهرداری‌ها همه نقش دارند. مردم باید بیاموزند با توریست چگونه برخورد کنند، شهرداری‌ها باید بدانند که برای جذب گردشگر اطلاعات شهری در تابلوها باید چند زبانه باشد. اگر این هماهنگی رخ بدهد و همه مسئولیت خود را به درستی انجام دهند، دولت مهمترین گام را در عرصه گردشگری برداشته است».
جمع‌بندی
حسن روحانی رئیس جمهور ایران در جریان انتخابات ریاست جمهوری در سال‌های ۹۲ و ۹۶ جمعا شش وعده عمده در حوزه گردشگری داد. او قول داد از طریق گردشگری، اشتغال ثابت ایجاد کند و رونق اقتصادی را رقم زند.
شش سال از عمر دولت گذشته و تنها دو سال برای جبران کاستی‌ها در حوزه گردشگری بیشتر باقی مانده است. روحانی سنج از فعالان گردشگری پرسیده عملکرد روحانی در حوزه گردشگری را چگونه می‌بینید؟ پاسخ آنها نشان می‌دهد که از عملکرد دولت رضایت ندارند. آنها معتقدند تحولی در حوزه گردشگری روی نداده و تغییر ساختارها مثل تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه هم الزاما مثبت نیست.
