آمار دقیقی از ایرانیان خارج از کشور در دست نیست اما سال ۹۱ محسن کرمی، معاون وقت سازمان ثبت احوال ایران، گفته بود تنها در ایالات متحده آمریکا یک میلیون و چهارصد هزار ایرانی زندگی می‌کنند. بر این اساس امارات متحده عربی، کشورهای بریتانیا و کانادا، فرانسه به ترتیب در رده‌های بعدی ایرانیان خارج از کشور قرار دارند.
در آذرماه ۹۴ دبیرکل شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، گفته بود هفت درصد از کل جمعیت کشور را که تعدادشان ۵ تا ۶ میلیون نفر برآورد شده، ایرانیان خارج از کشور تشکیل می‌دهند.
تعداد زیادی از این جمعیت برای رفت و آمد و تردد به ایران مشکلی ندارند، اما بقیه آنها عمدتا ایرانیانی هستند که به دلایل سیاسی از از سال ۱۳۵۷ تا کنون کشور خود را ترک کرده و در صورت ورود به ایران مجازات خواهند شد.
در پی وعده روحانی برای تسهیل بازگشت ایرانیان، بسیاری از فعالان سیاسی که با تردیدهای فراوان به ایران بازگشتند، اما یا در فرودگاه بازداشت شدند یا بعد برای آنها پرونده‌سازی شد تا در صورت ادامه فعالیت سیاسی به زندان بروند.
سعید رضوی فقیه، حسین نورانی‌نژاد، کاظم برجسته، ساجده عرب‌سرخی و سراجالدین میردامادی از جمله این افراد بودند که برخی با احکام فعلی به زندان رفتند و دیگران نیز با پرونده و اتهامات جدید .در پی توافق هسته‌ای، اسماعیل گرامی‌مقدم، مشاور مهدی کروبی و سخنگوی حزب اعتماد ملی نیز پس از بازگشت به ایران بازداشت شد، اما در مهرماه ۹۴ به علت بیماری با سپردن وثیقه یک میلیارد تومانی به طور موقت جهت مداوا به خارج از زندان اوین منتقل شد.
همچنین در آخرین روزهای اسفند ۹۴، رسانه‌ها خبر از دستگیری نازک افشار، کارمند سابق سفارت فرانسه در تهران دادند. خانم افشار پیش از این در جریان نا‌آرامی‌های پس از انتخابات ۱۳۸۸ بازداشت شده بود و به گفته‌ی نزدیکانش برای دیدار از مادر بیمارش به ایران بازگشته بود.
روحانی برای تحقق این وعده همان ابتدای کار از وزارت‌خانه‌های اطلاعات و امور خارجه خواست کمیته‌ای را برای بازگشت ایرانیان مقیم خارج تشکیل دهند. حسن قشقاوی معاون پارلمانی وزارت امور خارجه، در آبان ماه سال ۹۲ از تلاش‌ها برای تشکیل این کمیته خبر داد.
در واکنش به وعده روحانی، محمود علوی، وزیر اطلاعات ایران نیز وعده داد “هر شخصی که خلافی نداشته باشد، تضمین می‌دهیم مشکلی نخواهد داشت.”
در همین رابطه غلام‌حسین محسنی‌اژه‌ای٬ سخنگوی قوه‌قضاییه هم از محاکمه غیابی “برخی افراد که در جریان فتنه ۸۸ در مظان اتهام بودند، و به خارج از کشور گریخته بودند” خبر داده بود.
طرح تسهیل بازگشت ایرانیان البته از سوی جریان اصولگرا منتقدان زیادی دارد. در واکنش به وعده های پی‌درپی روحانی در این رابطه خبرگزاری تسنیم نوشت “چنین طرحی نیز در دولت گذشته در قالب شورای عالی ایرانیان خارج کشور اجرا شد و نه تنها هزینه‌های گزافی را به کشور تحمیل کرد بلکه زمینه‌ساز بازگشت برخی عناصر معلوم‌الحال به کشور شد.”
روحانی هیچگاه به روشنی در مورد سرنوشت مخالفان سیاسی خارج از کشور سخنی نگفته اما تشکیل کمیته‌ای برای تسهیل بازگشت ایرانیان اقدامی امیدوارکننده به نظر می‌رسید. با اینحال بسیاری از آنان که دل به این وعده‌ها خوش کرده بودند به محض ورود به ایران گرفتار شدند. هرچند در این میان موارد اندکی هم بودند که بدون مشکل یا حداقل بدون تحمل مجازات قضایی به ایران بازگشتند.
تا زمانی که دولت که آمار مشخصی از بازگشت ایرانیان و آزادی عمل آنان در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی منتشر نکند، روحانی‌سنج نمی‌توان این وعده را تحقق‌یافته بداند. وعده تسهیل بازگشت ایرانیان در سال نخست ریاست روحانی ”در دست پیگیری بود” اما اینک در سال سوم به نظر می‌رسد بعد از تشکیل کمیته تسهیل بازگشت ایرانیان به خارج از کشور پیگیری این وعده “متوقف شده” است. هر چند باید توضیح داد که این وعده روحانی مخالفان سرسختی در قوه قضاییه و جناح‌های و رسانه‌های رقیب او دارد و توقف آن نیز ممکن است به دلیل این فشارها باشد.
