نادرست
آیا اقدامات اخیر آمریکا بر نظام بانکی ایران بی‌تاثیر است؟
آیا اقدامات اخیر آمریکا بر نظام بانکی ایران بی‌تاثیر است؟
فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی دولت روحانی روز ۲۶ فروردین ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفته که تحریم‌های آمریکا تاثیری بر مراودات مالی و بانکی ما نخواهد داشت. او این ادعا را در پاسخ به این پرسش مطرح کرده که: «آیا اقدامات ایالات متحده مبنی بر قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی در روابط مالی ما با اروپا خللی ایجاد خواهد کرد؟»
دژپسند در پاسخ گفته:
«همانطور که می‌دانید تعدادی از بانک‌های ما در حال ادغام با بانک‌های دولتی هستند و موسسات مالی و بانک‌های نظامی هم در میان آنها قرار دارند، بنابراین در این زمینه مشکلی نخواهیم داشت.»
آیا اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تاثیری بر مراودات مالی و بانکی ایران نخواهد داشت؟ آیا ادغام بانک‌ها و موسسات مالی سپاه پاسداران در بانک‌های دولتی، رافع مشکلات ناشی از تروریستی خوانده شدن سپاه پاسداران و تحریم‌های آمریکا علیه آن خواهد بود؟ پیش از ورود به مساله تاثیر تحریم ها بر مراودات مالی و بانکی ذکر این نکته ضروری است که فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی این ادعا را در پاسخ به پرسشی در خصوص تاثیر قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی در روابط مالی ما با اروپا بیان کرده ولی پاسخی کلی به آن داده است. پاسخی که نشان می‌دهد تنها برنامه دولت برای پیشگیری از تاثیر تروریستی خواندن سپاه بر نظام بانکی، واگذاری بانک ها و موسسات مالی سپاه به بانک های دولتی است اقدامی که البته موثر است ولی آیا ادغام بانک های نظامی با بانک‌های دولتی رافع مشکلات ناشی از تحریم هاست؟
تاثیر تحریم‌ها بر مراودات مالی و بانکی
خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها در روز ۵ نوامبر سال ۲۰۱۸، عملا نظام بانکی ایران را با چالشی عمده به نام تحریم‌ها روبرو کرد. تحریم‌های جدید دولت ترامپ علیه ایران، نظام بانکی و مالی ایران را نشانه رفته، به‌طوریکه به دلیل مسدود شدن مراودات بانکی ایران، بسیاری از مناسبات ایران با دنیا دچار دستخوش تغییرات عمده شده است.
نکته: تعداد بانک‌ها و موسسات مالی مشمول تحریم‌ها می‌تواند بیش از آن چیزی باشد که در جدول بالا آمده چرا که نام برخی از این موسسات تحت عنوان موسسات سرمایه گذاری در لیست تحریم‌ها آمده که به طور واضح روشن نیست که موسسه مالی و اعتباری هستند یا موسسه بازرگانی و تجاری.
تحریم‌های آمریکا علیه نظام بانکی و مالی ایران محدود به ایجاد محدودیت علیه بانک‌های ایرانی نبود بلکه مهمترین تاثیری که بر جا گذاشت اخراج بانک‌های ایرانی از «سوئیفت» بود. در واقع بانک‌های ایرانی از گردونه مراودات بانکی و مالی دنیا حذف شد.
اگرچه در فهرست تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا علیه ایران، نامی از سوئیفت به میان نیامده ولی همزمان با اعلام لیست تحریم‌ها یعنی در پنجم ماه نوامبر سال ۲۰۱۸، سوئیفت با صدور بیانیه‌ای از قطع همکاری با بانک‌های ایرانی خبر داد. سوئیفت که کارش تسهیل مراودات مالی میان بانک‌های جهان است، علت قطع همکاری با بانک‌های ایرانی را «ثبات و تمامیت» این سیستم ارتباطی میان بانکی خوانده است. بیانیه ای که نشان می دهد از ترس دولت آمریکا و اعمال تحریم‌ها صادر شده است.
سوئیفت (SWIFT) “جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی” است. موسسه‌ای بزرگ که از طریق ایجاد پل‌های ارتباطی، کار داد و ستد مالی را تسهیل می‌کند.
اخراج بانک‌های ایرانی از سوئیفت به معنای مسدود شدن مبادلات مالی ایران با شرکای تجاری و همکاری‌های اقتصادی است. به‌طوریکه حتی رئیس جمعیت هلال احمر ایران گله کرده که مسدود بودن حساب سوئیفت سبب شده که ایران قادر به دریافت کمک‌های مالی کشورهای دیگر در بحران سیل اخیر نشده و می‌گوید: «با وجود وعده پرداخت کمک نقدی از کشورها و نهادهای بین‌المللی مختلف، حتی یک دلار کمک خارجی به حساب هلال احمر واریز نشد.» در واقع با این تحریم‌ها نظام بانک ایران به شدت در انزوا قرار گرفت و قادر به جذب سرمایه مورد نیاز نیست.
تحریم‌ها و کانال مالی با اروپا
تلاش برای تاسیس کانال ویژه مالی اروپا با ایران، دلیلی بر موثر بودن تحریم‌ها بر نظام بانکی و مالی ایران است. در واقع مسدود شدن نظام بانکی و مالی ایران، امکان همکاری تجاری و اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا با ایران و تداوم برجام را با بن بست مواجه کرد. از این رو، ایران و اتحادیه اروپا برای حل مساله به تاسیس کانال مالی مستقل از سوئیفت روی آوردند تا بتوانند به همکاری با ایران، دور از تهدیدهای آمریکا ادامه دهند. کانال مالی تاسیس شده گره مبادله مالی با ایران را باز نمی‌کند، بلکه این امکان را ایجاد می‌کند که ایران بتواند صادرات و واردات با اروپا را ادامه دهد و کشورهای صادرکننده و وارد کننده اروپایی مبادله مالی را با یکدیگر انجام دهند. برای مثال ایران نفت خود را به ایتالیا می‌فروشد و از آلمان کالای صنعتی وارد می کند. ایتالیا از طریق این کانال مالی پول خرید نفت را به آلمان بابت صادرات کالای صنعتی به ایران پرداخت می‌کند.
تاثیر ادغام موسسات مالی سپاه با بانک‌های دولتی در دور زدن تحریم‌های آمریکا
آیا آن‌گونه که وزیر اقتصاد مدعی است ادغام موسسات مالی نظامی با بانک‌های دولتی، برطرف کننده مشکلات ناشی از تحریم است؟ پاسخ به روشنی منفی است، چرا که تمام بانک‌های دولتی از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی مشمول تحریم‌های آمریکا هستند. انحلال بانک‌ها و موسسات مالی وابسته به نهادهای نظامی از جمله سپاه و ادغام آنها با بانک‌های دولتی، تنها پاک کردن صورت مساله است بدون آنکه تاثیر ماهوی در مراودات بانکی و مالی ایران در نظام بین الملل داشته باشد.
با تروریستی خواندن سپاه از سوی آمریکا، نه تنها شرکای خارجی ایران جرات سرمایه گذاری و همکاری اقتصادی با ایران را از دست خواهند داد بلکه به دلیل تروریستی خوانده شدن سپاه، آمریکا می‌تواند اموال و دارایی‌های شرکت ها و کمپانی‌هایی که با شرکت‌های وابسته به سپاه همکاری می‌کنند را مصادره کند. در واقع ریسک همکاری اقتصادی با موسسات وابسته به سپاه پاسداران به اوج خود رسیده و کمتر شرکتی حاضر به چنین ریسکی است. همانطور که دو بانک ایتالیایی و آلمانی اخیرا به دلیل نقض تحریم‌های ایران و دیگر کشورها با جریمه ای سنگین مواجه شدند. به نوشته خبرگزاری آلمان، بر اساس تصمیم مقامات آمریکایی، شرکت مالی «یونی‌کردیت» ایتالیا و بانک آلمانی وابسته به این شرکت، «هیپوفرآینزبانک» ناگزیر به پرداخت جریمه یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری شده‌اند. علت جریمه، نقض تحریم‌های ایران و کشورهای دیگر اعلام شده است.
جمع‌بندی
آیا آنطور که دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی ادعا کرده اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تاثیری بر مراودات مالی و بانکی ایران نخواهد داشت؟ آیا ادغام بانک‌ها و موسسات مالی سپاه پاسداران در بانک‌های دولتی، رافع مشکلات ناشی از تروریستی خوانده شدن سپاه پاسداران و تحریم‌های آمریکا علیه آن خواهد بود؟ با بررسی تحریم‌های آمریکا علیه ایران به این نتایج دست یافتیم:
۱- تمامی بانک‌های دولتی از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی مشمول تحریم‌های دولت ترامپ علیه ایران شده اند و ادغام بانک‌های وابسته به نهادهای نظامی با بانک‌های دولتی رافع مشکلات ناشی از تحریم‌ها نیست.
۲- مهمتر از تحریم بانک‌ها، اخراج بانک‌های ایرانی از سوئیفت عملا مراودات مالی و بانکی ایران را مسدود کرده است.
۳- تروریستی خوانده شدن سپاه، ریسک همکاری اقتصادی با موسسات وابسته به سپاه را به شدت افزایش داده است.
۴- مقام های ایرانی از جمله رئیس جمعیت هلال احمر پیش از این تاکید کرده اند که به دلیل مسدود بودن حساب‌های بانکی ایرانی در سوئیفت، امکان دریافت پول از کشورها و نهادهای بین المللی از بین رفته است.
۵- تلاش برای تاسیس و راه اندازی کانال ویژه مالی اروپا با ایران، ادله ای بر فلج شدن نظام پولی و بانکی ایران بر اثر اعمال تحریم‌های آمریکا است.
بررسی های ما نشان می دهد که فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و دارایی دولت روحانی دانسته یا نادانسته این واقعیت را انکار می‌کند که بر اثر اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران و مسدود شدن حساب‌های بانک‌های ایرانی در سوئیفت، عملا مراودات بانکی و مالی ایران مسدود شده است. بنابراین اظهارات فرهاد دژپسند «نادرست» است.
