روحانیسنج در جریان بررسی یک وعده دیگر با عنوان «به حداقل رساندن کنترلها در حوزه سینما» به طور مفصل به وضعیت قوانین ممیزی در حوزه سینما پرداخته است.
مبنای ممیزی فیلمها قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (مصوب ۱۳۶۶) و این کار در دو مرحله صورت میپذیرد: یکی در مرحلهی بررسی فیلمنامه و مجوز ساخت و دوم مرحلهی مجوز نمایش.
یک، ممیزی پیش از ساخت: مبنای کار شورای بررسی فیلمنامه و صدور مجوز ساخت، آییننامهی بررسی فیلمنامه و صدور پروانهی فیلمسازی هیات وزیران (مصوب ۱۳۶۸) و آییننامهی اجرایی-داخلی شورای بررسی است که در سال ۱۳۸۳۳ به تصویب خود شورا رسیده است.
اعضای شورای صدور مجوز متشکل از «یک کارشناس فیلمسازی حرفهای، یک کارشناس در امور تولید و مدیریت فیلم، یک کارشناس آشنا به سیاستهای فرهنگی و هنری، نمایندهی ادارهی کل نظارت و ارزشیابی و مدیریت کل نظارت و ارزشیابی به عنوان دبیر شورا» است که همگی از سوی معاونت سینمایی با تایید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب میشوند.
یک فیلمساز برای اخذ مجوز ساخت باید مسیر زیر را طی کند. این نمودار در وبسایت وزارت ارشاد منتشر شده است.
دو، ممیزی پس از ساخت: فیلمسازان پس از پایان کار ساخت فیلم، طبق آییننامهی نظارت بر نمایش فیلم (مصوب ۱۳۶۱ و اصلاح ۱۳۶۴ و ۱۳۷۷)، فیلم خود را تحویل وزارت ارشاد میدهند تا شورای بازبینی و در یک مرتبه بالاتر، شورای عالی نظارت، مجوز نمایش آن را صادر کند. اعضای شورای بازبینی از سوی وزارت ارشاد منصوب میشوند و شورای عالی نظارت متشکل از وزیر و مدیران عالیرتبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
در مادهی سوم این آییننامه به موارد ممنوعه اشاره شده، با این توضیح که به جز چند بند، باقی بندها کلی و قابل تفسیرند. به عنوان مثال میتوان به این موارد اشاره کرد: «سست کردن اصول اسلام»، «توهین مستقیم و غیرمستقیم به انبیا و اولیا و ولی فقیه»، «کمک به نفوذ بیگانگان»، «بیان و یا عنوان هرگونه مطلبی که مغایر منافع و مصالح کشور بوده و مورد سوءاستفادهی بیگانگان قرار گیرد» و ….
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در تحقیقی با عنوان «بررسی ممیزی در سینمای ایران و مقایسه با آمریکا و فرانسه» به طور مفصل ساختار قانونی سانسور را در سینمای ایران تحلیل کرده است.
با این همه نمیتوان منکر شد که وزارت فرهنگ و ارشاد در مقاطعی تلاش کرد ارتباط سازمانیافتهای با سینماگران برقرار کند و در برخی حوزهها -مثل تعیین داوران جشنواره فجر- برای آنها نقش مشورتی قائل شود. به جز این میتوان به تغییر ترکیب اعضای شورای بازبینی اشاره کرد چنانکهدر مهر ماه ۱۳۹۲ «حمید رسایی، حسن عباسی، حسین نیرومند، مهدی عظیمی میرآبادی و هاشم میرزاخانی» کنار گذاشته شدند و به جای ایشان «حسین کرمی، محمد باقر قهرمانی، رضا میرکریمی،سید احمدرضا دستغیب، شهاب مرادی، مجید رضابالا، و محمدحسین لطیفی» به ترکیب شورا اضافه شدند. سیدحسن خامنهای (برادر آیتالله خامنهای) و ضیاالدین دری عضو شورا باقی ماندند.
برآیند این دو گزاره وضعیت این وعده را مشخص خواهد کرد:
گزاره اول: دستاوردهای به دست آمده چیزی جز اقدامات انجام شده مثل تغییر ترکیب اعضای هیات بازبینی یا اعطای نقش مشورتی و غیررسمی به برخی تشکلهای سینمایی در مقاطعی مثل جشنواره فجر، -در بهترین حالت- دستاوردهایی مقطعی و ناپایدار بودهاند که نشان دهنده میل دولت برای عمل کردن به این وعده داشتهاند
گزاره دوم: دولت به رغم آنکه به لحاظ قانونی میتوانسته نسبت به تغییر و اصلاح قوانین و آییننامهها اقدام کند، این کار را انجام نداده است. صرف نظر از دلایل انفعال دولت -از جمله فشار مخالفان روی وزارت ارشاد در حوزه سینما- واضع است دولت یازدهم هیچ دستاوردی برای ایجاد تغییر ساختاری در حوزه نظارت بر سینما نداشته است.
با این اوصاف روحانیسنج این وعده را جزو وعدههای محققنشده حسن روحانی میداند.