تکمیل پروژه پارس جنوبی
تکمیل پروژه پارس جنوبی
گاهشمار وعده
-
گزارش‌ها از پارس جنوبی حاکی از آن است که به جز فاز ۱۱ عملیات راه‌اندازی ۲۳ فاز دیگر تقریبا تکمیل شده است. عملیات توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با خروج سرمایه‌گذاران فرانسوی (توتال) و چینی (سی‌ان‌پی‌سی) متوقف شده و قطعا تا پایان دولت آغاز نخواهد شد،
مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس روز ۱۷ فروردین ۹۹ در گفتگو با خبرگزاری شانا از نصب جکت فاز ۱۱ پارس جنوبی در اوایل امسال در آب‌های خلیج فارس خبر داد و گفت: «ظرفیت برداشت روزانه گاز از میدان مشترک پارس جنوبی پارسال به بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب رسید.» محمد مشکین‌فام در این گفتگو اعلام کرد: «بخش دریایی میدان مشترک پارس جنوبی به جز فاز ۱۱ سال ۹۸ به پایان رسید» و در ادامه اظهار کرد: «۶ سکوی فازهای ۱۳، ۱۴ و ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی سال گذشته نصب شد و چهار سکو از این تعداد عملیاتی شده است.»
محمد مشکین‌فام همچنین روز ۳۰ فروردین ۹۹ در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت ملی نفت ایران گفت: «با وارد مدار شدن سکوها و تکمیل چاه‌های فاز ۱۳Aو ۱۳C، تکمیل و اتمام اسیدکاری چاه‌های فازهای ۲۲ و ۲۴ و نیز وارد مدار تولید کردن خط لوله فاز ۱۶، حدود روزانه ۵۵ میلیون متر مکعب گاز تا پایان شهریور ماه به ظرفیت تولید موجود اضافه شود.»او افزود: «در سال جاری تمرکز ما بر تکمیل فازهای باقیمانده پارس جنوبی به طور ویژه فازهای ۱۳ و ۱۴ و ۲۲ و ۲۴ خواهد بود. اقدامات در پالایشگاه خشکی فازهای ۱۳ و ۲۲ و ۲۴ تکمیل شده‌اند و در مرحله رفع پانچ قرار دارند. همچنین واحد انبارش ال‌پی‌جی در پالایشگاه می‌بایست تکمیل شود.» خطوط واصل بین پالایشگاه‌ها و بندر صادراتی به طول حدود ۸ کیلومتر در حال احداث هستند و تا کنون ۸۰ درصد از آن‌ها تکمیل شده و ۲۰ درصد باقی مانده را در قالب برنامه ریزی‌های خود تکمیل خواهیم کرد.
به گزارش جام جم آنلاین بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت در نشست ستاد راهبری و برنامه‌ریزی جهش تولید، گفت: «تا پایان دولت قرارداد میدان‌های مشترک نهایی خواهد شد و پروژه‌های مربوطه فعال خواهند شد.» زنگنه تاکید کرد، پروژه حفاری فاز ۱۱ پارس جنوبی که از سوی توتال و شرکت چینی سی‌ان‌پی‌سی متوقف شده بود توسط یک شرکت ایرانی مجددا فعال خواهد شد.
به گزارش تسنیم که روز ۱۷ دی‌ماه ۹۸ منتشر شده بود، پروژه فازهای ۲۲ تا ۲۳ پارس جنوبی با آغاز بهره‌برداری گاز در سکوی ۲۳ و مراحل نهایی تکمیل عملیات هوک‌آپ و راه‌اندازی سکوی ۲۴B، در آستانه تکمیل شدن قرار دارد و به زودی ظرفیت تولید روزانه گاز این پروژه از ۴۲ میلیون مترمکعب به ۵۶ میلیون مترمکعب می‌رسد.
با این تفاصیل به نظر می‌رسد این وعده همچنان در وضعیت «تحقق ناقص» قرار دارد.
-
افتتاح ۶ فاز پروژه‌ی پارس‌جنوبی، یک ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم نشان از آن دارد که دولت حسن روحانی آن را دستاوردی مهم می‌داند و مثل یک برگ برنده، در آستانه‌ی انتخابات روی آن حساب ویژه‌ای باز می‌کند.
اما آیا آنچه ۲۷ فروردین ماه ۱۳۹۶ در عسلویه اتفاق افتاد، دلیلی بر تحقق وعده‌‌ی انتخاباتی روحانی در سال ۱۳۹۲ است؟
حسن روحانی در کوران تبلیغات انتخاباتی سال ۱۳۹۲ گفته بود تکمیل پروژه‌ی ۲۴ فازی پارس جنوبی مهم‌ترین اولویت نفتی دولت تدبیر و امید او است.
آیا این وعده روحانی محقق شده است؟
برای پیدا کردن پاسخ این سوال، باید اول به این پرسش‌ها پاسخ گفت:
اول، وضعیت پارس جنوبی پیش از دولت روحانی چه بوده؟
دوم، وضعیت فازهای ۲۴گانه‌ی پارس جنوبی الان (در ابتدای اردیبهشت ۱۳۹۶) چگونه است و چقدر با «تکمیل» وعده داده شده فاصله دارد؟
پارس جنوبی پیش از روحانی
نمودار زیر نشان می‌دهد طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ (دولت دهم) میزان تولید گاز ایران ثابت است و تغییر زیادی ندارد. این به این معنی است که هیچ یک از فازهای در حال ساخت پارس جنوبی به مرحله بهره‌برداری موقت هم نرسیده‌اند. به جز این مروری بر اخبار آن سال‌ها هم نشان دهنده آن است که به رغم فعالیت کارگاه‌های عمرانی در عسلویه، اما پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها در یک مقطع متوقف مانده است.
نمودار میزان تولید کل گاز ایران منتشر شده در موسسه اطلاعات انرژی آمریکا شیب ثابت این نمودار طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ نشان می‌دهد عملا هیچ پیشرفتی در زمینه بهره‌برداری از پارس جنوبی حاصل نشده.
به نظر می‌رسد در دولت قبل روند توسعه‌ی پارس جنوبی، به رغم آنکه بعضی از فازهای آن بیش از ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشتند، متوقف شده و به گفته‌ی برخی پیمانکاران کار بهره‌برداری حدود ۲ سال معطل مانده بود.
یکی از طرح‌های دولت سابق «مهر ماندگار» بود که بر اساس آن تا پیش از انتخابات سال ۱۳۹۲، فازهای ۱۲، ۱۵ و ۱۶، ۱۷ و ۱۸، ۱۳ و ۲۲ تا ۲۴ باید به بهره‌برداری می‌رسیدند، اما این طرح هیچ‌گاه به فرجام نرسید و عمر دولت دهم به بهره‌برداری از یک فاز هم قد نداد.
البته محمود احمدی‌نژاد در آخرین روزهای فعالیتش به عنوان رییس‌جمهور در مرداد ۱۳۹۲، فازهای ۱۵ و ۱۶ پیش‌تر در دولت دهم افتتاح شده بودند. اما بعد مشخص شد رییس دولت دهم در آخرین سفر کاری خود به عسلویه رفته بود تا آخرین وضعیت توسعه‌ی فازهای پارس جنوبی را ارزیابی کند اما برنامه‌ی بازدید به افتتاح پالایشگاه تغییر یافت. خبرگزاری مهر در گزارشی نوشت احمدی‌نژاد در حالی روبان بهره‌برداری از فازهای ۱۵ و ۱۶ را قیچی کرد که هیچ یک از ۲۴ حلقه‌ی چاه دریایی، دو سکوی اصلی فراساحلی و خط لوله‌ی انتقال گاز از دریا به پالایشگاه ساحلی، هیچ یک آماده راه‌اندازی نبودند.
این در حالی بود برخی رسانه‌ها و افراد نزدیک به حسن روحانی مدعی بودند، طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲، ۴۶ میلیارد دلار در پارس جنوبی هزینه شده بود. این عدد قابل مقایسه با ارزش ۲۰ میلیارد دلاری پروژه‌هایی است که روحانی در آخرین هفته فروردین ماه در پارس جنوبی افتتاح کرد.
اما مشکل چه بود؟
نتیجه‌ی یک تحقیق در مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد مهم‌ترین مشکل تاخیر پروژه‌های نفت و گاز، تامین منابع مالی و تکنولوژیکی است. به گونه‌ای که معمولا حدود ۷۰ درصد سرمایه‌ی این پروژه‌ها از سوی سرمایه‌گذاران خارجی تامین می‌شود.
قاعدتا با بالا گرفتن تحریم‌ها در ابتدای دهه‌ی ۹۰ شمسی و خروج سرمایه‌گذاران خارجی، روند توسعه‌ی پارس جنوبی دچار اختلال شد، چنانکه انتظار هم آن بود که صنعت نفت ایران و میدان گازی پارس جنوبی به عنوان طرح کلیدی توسعه‌ی انرژی در ایران تحت تاثیر تحریم‌های بین‌المللی قرار بگیرد.
مشکل تامین منابع مالی، تجهیزات و تکنولوژی و مدیریت پروژه، ۳ دلیل عمده‌ای بود که حسن روحانی امیدوار بود، بتواند از سویی با سازمان‌دهی مدیریتی و فنی مشکلات داخلی را حل کند و از سوی دیگر از طریق توافق با غرب و کاهش تحریم‌ها بتواند هم تامین منابع مالی را آسان‌تر کرده و هم مسیر بازگشت سرمایه‌گذاران خارجی به پارس جنوبی را بازگشایی کند.
برجام دو سال و نیم بعد از ریاست جمهوری روحانی اجرایی شد. حال باید دید طی یک سال و ۳ ماهی که از لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران گذشته، طرح توسعه‌ی پارس جنوبی در چه وضعیتی قرار دارد؟
به همین دلیل در ارزیابی این وعده باید دید، وضعیت چند فاز افتتاح شده و وضعیت فازهای باقیمانده چیست؟ آیا شرکت‌های بزرگ خارجی بازگشته‌اند؟ و آیا ایران به هدف‌گذاری‌های خود در زمینه‌ی برداشت گاز از میدان پارس جنوبی رسیده است؟
برآیند پاسخ به این سوال‌ها، در فرایند بررسی وضعیت این وعده، خالی از لطف نیست.
پارس جنوبی پس از روحانی
در دوره‌ی ریاست جمهوری حسن روحانی – از مرداد سال ۱۳۹۲ تاکنون (اردیبهشت ۱۳۹۶) – فازهای ۱۲ (اسفند ۱۳۹۳)، ۱۵و ۱۶ (دی ۱۳۹۴)، ۱۷ و ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ (فروردین ۱۳۹۶) به علاوه‌ی فاز یک طرح توسعه‌ی لایه‌های نفتی، کاملا به بهره‌برداری رسیده‌اند.
این در حالی است که چند ماه پیش از بهره‌برداری فازهای ۲۰ و ۲۱ دچار آتش‌سوزی شدید شدند و تصور می‌شد عمر دولت یازدهم کفاف بهره‌برداری از این دو فاز را ندهد که این طور نشد.
با این همه اما، در جدول وضعیت فازهای ۲۴گانه‌ی فارس جنوبی ۶ فاز ناتمام باقی مانده که به گفته‌ی وزیر نفت ۵ فاز تا پایان سال ۱۳۹۶، فازهای ۱۳، ۱۴، ۲۲ و ۲۳ و ۲۴ تا پایان سال به همراه چند طرح پتروشیمی راه‌اندازی خواهند شد.
این در حالی است که بر اساس پیش‌بینی اطلاعات جهانی انرژی در سال ۲۰۱۴ (منتشر شده از سوی موسسه اطلاعات انرژی آمریکا EIA) چشم‌انداز بهره‌برداری از این فازها سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ خواهد بود. همین گزارش در مورد فازهای ۱۹ و ۲۰ و ۲۱ نیز برآوردی مشابه داشت و پیش‌بینی می‌کرد ایران در سال ۲۰۲۰ موفق به تولید ۴ میلیارد فوت مکعب گاز در روز (۱۱۳/۲ میلیون متر مکعب در روز) در این فازها شود.
در میان فازهای باقیمانده، حکایت فاز ۱۱ متفاوت از بقیه است. هم چشم‌انداز بهره‌برداری از آن دور است (۲۰۲۱ میلادی) و هم حواشی زیادی دارد. نام این فاز با شرکت توتال فرانسوی و رفت‌و‌برگشت‌های آن گره خورده است که از ابتدای پارس جنوبی تا سال ۱۳۸۷ در پارس جنوبی فعال بود.
طی سال‌های گذشته -به‌خصوص بعد از برجام- صحبت از بازگشت توتال به پارس جنوبی زیاد مطرح بوده است. در پاییز ۱۳۹۵ خبر عقد قرارداد مقدماتی (HOA) برای تشکیل کنسرسیومی با با حضور توتال، پتروپارس و CNPC چین منتشر شد. بر اساس این قرارداد فاز ۱۱، سال ۲۰۲۰ میلادی به بهره‌برداری می‌رسد و سهم شرکت توتال در این کنسرسیوم ۵۰/۱ درصد است.
این قرارداد هنوز نهایی نشده. چندی پیش مدیران توتال هم اعلام کردند برای نهایی کردن قرارداد تا بهار ۲۰۱۷ و تمدید «دستور اجرایی» تعلیق تحریم‌های ایران از سوی دولت آمریکا منتظر می‌مانند. این دستور ۱۸ فروردین ماه صادر شد و دستور اجرایی ۳ ماه دیگر تمدید شد. اما باید منتظر ماند و دید آیا چنانکه رسانه‌هایفارسی‌زیان و انگلیسی‌زبان ایرانی گزارش داده‌اند، قرارداد ایران و توتال همین روزها امضا خواهد شد؟ در این صورت باید این اتفاق را یک موفقیت مهم برای دولت به حساب آورد.
نتیجه‌گیری
در آخرین روزهای فروردین ۱۳۹۶، از مجموع ۲۴ فاز پارس جنوبی، به جز ۶ فاز همه در حال بهره‌برداری‌اند. از این میان ۸ فاز در دولت یازدهم به بهره‌برداری رسیده‌اند. یک فاز (۱۱) هم از اول قرار نبود در این دولت به بهره‌برداری برسد و نقطه‌ی هدف ایجاد کنسرسیوم با حضور یک شرکت معتبر خارجی تعریف شده بود. از ۵ فاز باقیمانده (۱۳، ۱۴، ۲۲ و ۲۳ و ۲۴) هم خبر می‌رسد پروژه در حال تکمیل است و این ۵ فاز هم تا آخر سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری کامل می‌رسند. پرس‌وجوهای میدانی روحانی‌سنج هم این وضعیت را تایید می‌کند.
اما با روشن شدن وضعیت فاز ۱۱، پاسخ یک سوال مهم دیگر هم روشن خواهد شد. بازگشت توتال به این پروژه از یک سو نشان از آن دارد که دولت حسن روحانی توانسته بعد از ۸ سال جنجالی‌ترین فاز پارس جنوبی را بالاخره روی غلطک بیندازد و هم نشانه‌ی موفقیت دولت را در جذب سرمایه‌گذاری خارجی معتبر است. آن طور که دولتمردان روحانی می‌گویند تکلیف نهایی قرارداد توتال تا آخر فروردین ماه مشخص خواهد شد.
به جز این نباید از کنار یک نکته‌ی دیگر هم بی‌اعتنا گذشت. طی روزهای اخیر، خبر رسیدن ایران به سطح تولید گاز قطر در میدان مشترک گازی مورد توجه قرار گرفته است.
رییس‌جمهور ایران مدعی است با بهره‌برداری از فازهای جدید، ایران به سقف تولید روزانه‌ی ۵۷۵ میلیون مترمکعب گاز رسیده است. بر اساس اطلاعات Facts Global Energy ظرفیت کل فازهای ۲۴ گانه‌ی پارس جنوبی ۸۴۰ میلیون مترمکعب گاز در روز است که با بهره‌برداری از ۱۸ فاز فعال کنونی، ایران می‌تواند روزانه ۶۱۴ میلیون متر مکعب گاز در این میدان تولید کند. رقمی که بیش از برآورد میزان تولید روزانه‌ی گاز قطر در آن سوی این میدان است.
تکاپوی رقیب جنوبی هم می‌تواند نشانه‌ای تاییدکننده بر ادعای طرف ایرانی در نظر گرفته شود. ۱۴ فروردین ۱۳۹۶ قطر اعلام کرد ممنوعیت توسعه‌ی میدان گازی گنبد شمالی را به حالت تعلیق درآورده و قصد دارد تولید خود را ۱۰ درصد (معادل ۵۶/۶ میلیون متر مکعب در روز) افزایش دهد. همین رقم در واقع مبنای برآورد تولید کنونی گاز در این کشور است که به نظر می‌رسد حدود ۵۶۶ میلیون متر مکعب در روز باشد.
جای تردیدی نیست دولت، کارنامه‌ای موفق در راه‌اندازی دوباره‌ی یک پروژه‌ی ملی داشته که به دلایل مختلف مالی و تکنولوژیکی، متوقف مانده بود.
آنچه تا امروز به دست آمده را می‌توان این طور دسته‌بندی کرد:
- بهره‌برداری کامل ۸ فاز از ۱۳ فاز ممکن
- قرار گرفتن ۵ فاز باقیمانده در شرایط نزدیک به بهره‌برداری
- موفقیت احتمالی در بازگرداندن توتال به پارس جنوبی
- افزایش چشمگیر سهم ایران از میدان مشترک گازی
اما با همه اینها روحانی‌سنج ضمن تایید دستاوردها و موفقیت‌های دولت در منطقه‌ی پارس جنوبی، با توجه به متن صریح وعده که «تکمیل پروژه‌ی پارس جنوبی» است و باقی ماندن ۵ فازِ (به جز فاز ۱۱) تکمیل نشده، این وعده را در فهرست وعده‌هایی قرار می‌دهد که به طور ناقص تحقق پیدا کرده‌اند.
-
از وعده‌های حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی در اولویت قرار دادن پارس جنوبی بود. در پی دستور ويژه بیژن زنگنه وزیر نفت برای پیشبرد و اولویت‌بندی فازهای پارس جنوبی در اولین سفر کاری‌اش در دولت یازدهم، محققان «روحانی‌سنج» وضعیت این وعده را به «در حال پیگیری» تغییر می‌دهند.
