صادرات فرآورده‌های نفتی به جای فروش نفت خام
صادرات فرآورده‌های نفتی به جای فروش نفت خام
گاهشمار وعده
-
روحانی در سال ۱۳۹۲ در مورد برنامه‌های دولت خود برای مواجهه با کاهش درآمدهای نفتی در اولین سال تشکیل نیز مهمترین اقدام را دست‌کشی از خام فروشی دانسته و گفته بود: «امروزه بسیاری از کالاها را به صورت خام صادر می‌کنیم در حالی که می‌توان آن را به فرآورده تبدیل و به فروش رساند. از این رو باید موانع برداشته شده تا تا مردم با ایجاد پالایشگا‌‌ه‌ها و صنعت پتروشیمی نفت را از خام فروشی در بیاورند.»
آیا فرآورده‌های نفتی مصون از تحریم است؟
در سال‌های اخیر با تحریم فروش نفت، بحث جایگزین کردن فرآورده‌های نفتی با نفت خام بالا گرفته است. به‌خصوص رسانه‌ها منتقد دولت با تاکید بر این مسئله آن را به عنوان یک راه مطمئن از آن یاد می‌کنند، اما ماجرا به این سادگی هم نیست. فروش فرآورده‌های نفتی هم از سوی ایالات متحده تحریم شده است.
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت هم به این نکته اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی فکر می‌کنند فرآورده در تحریم نیست، نفت در تحریم است. اصلا این‌طور نیست. فرآورده و نفت خام با یک شدت تحریم می شوند. از نظر تحریم بین فروش نفت و فرآورده فرقی نیست و حتی الان فشار برای صادرات فرآورده ما حتی بیشتر از صادرات نفت خام ما است. یعنی آمریکا برای خرید نفت از ایران معافیت داد ولی برای خرید فرآورده معافیت نداد.»
با این همه فروشس فراورده‌های نفتی این مزیت را دارد که دور زدن تحریم در آن به مراتب ساده‌تر از نفت خام است. مشتری آنها فقط پالایشگاه‌های بزرگند که ریسک تحریم‌های آمریکا علیه آنها بسیار بالاست، بازار محصولات نفتی متنوع و امکان خرده‌فروشی این محصولات نیز وجود دارد.
مزیت صادرات فرآورده‌های نفتی چیست؟
مزیت صادرات بنزین و گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی به نسبت نفت خام، پول پالایش است. ایران در سال‌های گذشته نفت خام صادر و بنزین وارد می‌کرد. در سال‌های اخیر با افتتاح پالایشگاه خلیج فارس ایران بیش از نیاز داخلی بنزین تولید و در مواردی صادر هم می‌کند.
آمار چه می‌گویند؟
هیچ آمار رسمی از میزان صادرات بنزین و فرآورده‌های نفتی در دست نیست، اما برخی رسانه‌ها گزارش‌هایی در این باره منتشر کرده‌اند.
خبرگزاری رویترز چندی پیش به نقل از منابع خود خبر داده بود: «ایران ماهانه پنج نفتکش نه چندان بزرگ را برای صادرات بنزین به آفریقا و کشورهای آسیایی راهی اقیانوس‌ها می‌کند. بدین ترتیب ایران روزانه حدود ۵۰ هزار بشکه بنزین به بازارهای دور صادر می‌کند، اما مهمترین بازارهای بنزین ایران کشورهای همسایه خصوصا افغانستان، پاکستان، عراق و ارمنستان هستند و ردیابی صادرات بنزین جمهوری اسلامی به این کشورها اصولا بسیار مشکل است، چون از طریق زمینی صادر می‌شود و نقش بخش خصوصی در معاملات چشمگیر است.»
برآورد شده در بهار امسال درآمد ایران از فروش بنزین از درآمد فروش نفت بیشتر بوده است. البته این اتفاق بیش از آنکه تحت تاثیر افزایش تولید بنزین و فآورده‌های پالایش‌شده باشد، متاثر از کاهش فروش و صادرات نفت خام است.
آنچه مسلم است با بهره‌برداری از پالایشگاه‌های تازه میزان تولید بنزین و فرآورده‌های نفتی در ایران به بیش از میزان مصرف داخلی رسیده و امکان صادرات فراهم شده است.
روحانی‌سنج وضعیت این وعده را به حالت «تحقق ناقص» تغییر می‌دهد.
نگاهی به برخی تحولات:
حسن روحانی در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۸ در دیدار اعضای هیات دولت با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی گفت: «سیاست دولت فروش فرآورده‌های نفتی به جای فروش نفت خام است و برای این کار پالایشگاه‌های موجود را توسعه داده و پالایشگاه‌های جدید ایجاد خواهیم کرد. در قدم اول توانستیم در زمینه نفت گاز و گازوئیل خودکفا شویم و به صادرات برسیم و امروز هم در زمینه بنزین خودکفا شده و بنزین صادر می‌کنیم. باید مصرف بی‌رویه بنزین را کاهش دهیم که چارچوب مناسبی را در شورای عالی هماهنگی اقتصادی برای این هدف، تصویب کرده‌ایم.»
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، توسعه صنایع پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی به سه عامل اصلی «فناوری»، «نیروی انسانی متخصص» و «تأمین مالی» احتیاج دارد. در ایران عامل «تأمین مالی» موجب شده است که تعداد زیادی از پروژه‌های پالایشی، پتروپالایشی متوقف شوند. در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع در اواخر سال ۹۸، وزارت نفت طی یک فراخوان سراسری اقدام به جذب سرمایه‌گذار برای احداث واحدهای پتروپالایشگاهی کرد. در همین راستا هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت گفت: تا پایان وقت اداری ۱۷ اسفندماه ۹۸، ۱۱۷ متقاضی، درخواست اولیه خود را مبنی بر احداث پالایشگاه و پتروپالایشگاه به معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت ارسال کردند و پس از بررسی درخواست‌ها، ۷۴ متقاضی واجد شرایط شناخته شدند.
همچنین در تحولی دیگر حسن روحانی ۱۵ مرداد ۱۳۹۹ در جلسه هیات دولت گفت: «در جلسه سران قوا، طرحی بحث شد و نظرات بسیار به هم نزدیک بود. سه قوه در کنار هم هستند و اگر این طرح در جلسه بعد به نتیجه برسد و رهبری موافقت کنند، گشایشی به لحاظ اقتصادی ایجاد شده و دست دولت مقداری باز می‌شود. یک سال زمان زیادی برای حل مشکلات است و مردم در این مدت خواهند دید که طرح‌های زیاد و بسیار مهمی افتتاح می‌شود.»
روحانی، پنجشنبه، ۱۶ مرداد ۱۳۹۹ در مراسم بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت نفت، گفت: «با شرایط امروز بورس، صندوق‌های ما می‌تواند فعال‌تر شود. می‌خواهیم از صادر کردن نفت خام فاصله بگیریم برای این کار یکی از راه‌ها این است که آن را تبدیل به پتروشیمی کنیم. بخش دولتی به تدریج بعد از سرمایه‌گذاری و به ثمر رساندن این طرح‌ها باید کم‌کم کنار بروند و صاحب سهام باشد، این برای آینده فعالیت آنها ثمربخش‌تر است. طرح فروش داخلی نفت و عرضه آن در بورس انرژی از جمله طرح های مبتنی بر اقتصاد مردم محور و اقدامی موثر در راستای سامان دادن به بازار سرمایه و بورس و گام مهمی برای مقابله با تحریم نفتی دشمنان است و پس از تصویب نهایی و تدوین شیوه اجرایی، دولت این اقدام را عملیاتی می کند.»
-
