آمار متناقض روحانی درباره تعداد مدیران زن

حسن روحانی رئیس‌جمهور روز پنج شنبه ششم شهریور ۱۳۹۸ در پانزدهمین جشنواره شهید رجایی با بیان اینکه هدف‌گذاری کردیم که ٨ سال سن مدیران را کاهش و ٣٠ درصد مدیران ما خانم باشند، گفته است: 

«تعداد مدیران زن  با یک افزایش ۲۵ درصدی ، از ۹ هزار و ۳۴ نفر در سال ۹۶ به ۱۲ هزار و ۲۰۹ نفر در سال ۹۸ رسیده است  و همچنین در سطح مدیریت عالی از ۳۱ نفر به ۶۷ نفر افزایش داشته است».

این اعداد و ارقام را پایگاه اطلاع‌رسانی دولت به صورت اینفوگرافیک در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده و وب‌سایت رسمی معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری آنها را دوباره منتشر کرده است. 

#اینفوگرافیک_پاد#اینفوپاد#هفته_دولت

📊افزایش 36 درصدی تعداد مدیران زن در دو سال اخیر pic.twitter.com/hwvTaNl9g0

— پاد (@PadDolat) August 31, 2019

آیا تعداد مدیران زن در دولت دوم روحانی افزایش داشته است؟ میزان رشد کمی مدیران زن در دولت روحانی چقدر بوده است؟ حضور زنان در سطوح مدیریتی عالی کشور در دولت روحانی چه تغییراتی داشته است؟

مدیر عالی کیست؟ 

پیش از ورود به مساله افزایش یا کاهش مدیران عالی زن در دولت روحانی، پرسش این است که اساسا مدیر عالی به چه پست یا مسئولیتی اطلاق می‌شود؟ وقتی می‌گوییم تعداد زنان در مدیریت عالی کشور افزایش یافته، از کدام سطح از مدیریت سخن می‌گوییم.

ماده ۷۱ قانون مدیریت خدمات کشوری این سمت‌ها را مدیریت سیاسی محسوب کرده و به آن عنوان «مقام» اعطا کرده است: روسای سه قوه، معاون اول رئیس جمهور، نواب رئیس مجلس، اعضای شورای نگهبان، وزرا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاونین رئیس جمهور، استانداران، سفرا و معاونین وزرا.

شورای عالی اداری نیز طی مصوبه شماره ۵۷۹۰۹۵ به تعریف «مدیر» پرداخته و آنها را به ۴ سطح طبقه بندی کرده است:

• مدیر عالی: مدیرانی که سیاست گذاری، خط مشی گذاری، برنامه‌ریزی کلان، هدایت و نظارت دستگاه‌ها را عهده دارند.
• مدیر میانی: مدیرانی که وظیفه هماهنگی، ایجاد ارتباط بین سطوح عالی را عهده دارند مثل مدیران کل و معاونین آنان، معاونین سازمان‌ها و موسسات دولتی
• مدیر پایه: مدیرانی که وظیفه اجرای سیاست‌ها را برعهده دارند
• مدیر عملیاتی: مدیرانی که واحدهای عملیاتی و اجرایی را اداره می‌کنند مثل مدارس، بیمارستان‌ها، ورزشگاه‌ها 

با این تعاریف می‌توان گفت پست‌های زیر در ردیف مدیریت عالی در دستگاه دولتی به شمار می‌آیند:

رئیس جمهور، معاونین رئیس جمهور، وزرا و معاونین، استانداران، سفرا، مدیران عامل و اعضای هیات مدیره سازمان‌ها و موسسات دولتی.

آمارهای پراکنده و متناقض

دولت روحانی، سال ۱۳۹۲ در حالی دولت را در کنترل گرفت که به گفته خود روحانی تعداد مدیران زن در کل کشور ۲۱۷۰ نفر بود. او وعده کرده بود سهم زنان را از کرسی‌های مدیریتی به ۳۰ درصد می‌رساند. در پایان دولت اول روحانی، بنا بر آماری که معاون زنان و امور خانواده او می‌دهد این عدد به ۶ هزار و ۲۲۵ نفر رسیده و در سال ۹۷ با رشدی ۱۶ درصدی به عدد ۷ هزار و ۲۵۵ مدیر رسیده است. 

اطهره نژادی معاون برنامه‌ریزی و هماهنگی معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهوری نیز روز ۱۲ آبان سال ۱۳۹۷ در گفت‌وگو با روزنامه ایران آماری از تعداد مدیران زن کشور ارائه کرده است که با آمار رئیس جمهوری متفاوت است. 

 «در بین انتصاب مدیران پایه، میانی و ارشد از ۶ هزار و ۲۲۵ مدیر به ۷ هزار و ۲۵۵ نفر در سال ۹۷ رسیده‌ایم و در یک سال گذشته تعداد مدیران زن در مجموعه دولت ۱۶/۵۴ درصد افزایش یافته است.  تعداد مدیران عالی زن از ۳/۲ درصد در سال ۹۶ به ۳/۹ درصد در سال ۹۷ افزایش یافته. مدیران میانی در همین بازه زمانی از ۵/۹ درصد در سال ۹۶ به ۶/۸ درصد در سال ۹۷ رسید و افزایشی معادل ۱/۸ درصد هم در تعداد مدیران پایه شاهد بودیم».

این آمار بعدها از سوی معصومه ابتکار، معاون زنان و خانواده رئیس جمهوری نیز تکرار می‌شود. خانم ابتکار پارسال در توییتر نوشت: تعداد مدیران زن رشد ۱۶/۵ درصد رشد داشته و به ۷۲۵۵ مدیر زن رسیده است. 

امشب در هيئت دولت گزارش انتصاب مديران #زن در دستگاه هاي دولتي طي سال گذشته ارايه شد. براي هر دستگاه يك كارنامه شامل تعداد انتصابات و نسبت مديران زن داديم. پس از دستور رييس جمهور در سال ٩٦، تعداد مديران زن رشد ١٦/٥٤ ٪ داشته است كه نشان از جهت گيري صحيح و تلاش دستگاه ها دارد. pic.twitter.com/pwzr90n4nR

— معصومه ابتكار (@ebtekarm_ir) October 28, 2018

با توجه به نبود جزئیات صحت هیچکدام از این اعداد را نمی‌توان به طور مستقل تایید کرد، اما می‌توان گفت اعداد و ارقام گفته شده بعضا با هم هم‌خوانی ندارند. 

در گفته‌های رئیس‌جمهوری، اینفوگرافیک پایگاه اطلاع‌رسانی دولت که در ول‌سایت معاونت زنان منتشر شده، آمده تعداد مدیران زن در سال ۱۳۹۶، بیش از ۹ هزار نفر بوده است، اما در آمارهای معاونت امور زنان که از سوی شخص معصومه ابتکار و معاون او اعلام و تکرار شده است، این عدد در سال ۹۶ حدود ۶ هزار نفر بوده است. 

سهم زنان از مدیریت عالی

معصومه ابتکار پیشتر در ۱۵ تیر ۱۳۹۷ گفته بود تعداد مدیران زن در سطح معاون وزیر یا همتراز به ۲۸ نفر می‌رسد. 

الان مجموعا ٢٨ نفرمعاون وزير و همتراز را از ميان بانوان داريم و اين رقم رو به افزايش است. در مقايسه با سال ٩٢ كه اين عدد شايد به ٥ هم نميرسيد. من بطور مستمر گزارش ميگيرم و براي اگاهي عموم در اختيار قرار ميدهم. https://t.co/9AzpAefJ5r

— معصومه ابتكار (@ebtekarm_ir) July 6, 2018

فهرستی از اسامی این مدیران وجود ندارد، اما در گزارشی که ۲۶ تیر ماه همان سال در ایرنا، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی منتشر شد، نام ۲۸ مدیر زن در مقام معاون و دستیار رئیس‌جمهور گرفته تا معاونان وزیر، روسای برخی سازمان‌ها و دو سفیر آمده است. از آن فهرست دست‌کم سه زن، شهین‌دخت مولاوردی، راضیه لک و فرزانه شرفبافی از مقام خود کنار رفته‌اند.  

نسبت جنسیتی کارکنان دولت

در بررسی تعداد مدیران زن، توجه به نسبت جنسیتی کارکنان دولت نیز ضروری است.  نسبت به عدالت جنسیتی نزدیک تر باشد، می‌توان انتظار داشت که زنان سهم عادلانه تری از کرسی‌های مدیریتی در اختیار داشته باشند. بر اساس داده‌های منتشر شده در سالنامه آماری سال ۱۳۹۶ مرکز آمار ایران، نسبت جنسیتی کارکنان دولت به این شرح است:

تعداد کل کارکنان دولت (تابع قانون کار و قانون مدیریت خدمات کشوری) ۲.۳۳۲.۰۹۹ نفر است که از این تعداد ۱.۳۷۲.۸۶۱ نفر آن مرد (معادل ۵۹ درصد) و ۹۵۹.۲۳۸ نفر آن زن (معادل ۴۱ درصد) هستند. این آمار نشان می‌دهد تعادل نسبی میان تعداد کارکنان زن و مرد در دستگاه‌های دولتی برقرار است ولی در توزیع کرسی‌های مدیریتی این تعادل به هیچ عنوان دیده نمی‌شود. 

جمع بندی

حسن روحانی مدعی است تعداد مدیران زن در ایران تا دو سال پیش حدود ۹ هزار نفر بود، اما الان از ۱۲ هزار نفر گذشته است. آمار مدیران زن در سطوح عالی مدیریتی نیز از ٣١ مدیر در سال ۱۳۹۶ به ٦٧ مدیر زن در سال ۱۳۹۸ رسیده است.

ما هیچ گزارشی در تایید این اعداد و ارقام پیدا نکردیم، اما با بازخوانی آمارهای پراکنده‌ای که پیش از این از سوی مسئولان معاونت امور زنان ریاست جمهوری ارائه شده، متوجه وجود تناقض آماری شدیم. معاون زنان و خانواده رئیس جمهور و معاونان او در دفعات مختلف آمار دیگری در مورد تعداد مدیران زن، در تمام سطوح مدیریتی اعلام کرده‌اند. 

مثلا آمار کل مدیران در سال ۱۳۹۶ حدود ۳ هزار نفر کمتر از تعدادی است که حسن روحانی مدعی شده. یا آمار مدیران عالی (در سطح معاون وزیر) بر اساس گفته‌های معصومه ابتکار و گزارش رسانه‌های دولتی تا پارسال ۲۸ نفر بوده که برخی از آنها طی این مدت از مقام خود کناره‌گیری کرده‌اند. در این مدت گزارش خاصی هم از افزایش انتصاب مدیران زن در رسانه‌ها منتشر نشده است. 

تخمین دقیق سهم زنان از سطوح مختلف مدیریتی در ایران به دلیل عدم دسترسی به گزارش‌های مستند، غیرممکن است، اما آمار اخیر رئیس‌جمهوری ایران، در تناقض با آمارهای پراکنده‌ای است که پیش از این از سوی رسانه‌های رسمی و مقام‌های دولتی ارائه شده است.