محمود واعظی وزیر ارتباطات دولت یازدهم، در ماه‌های اولیه‌ی آغاز به کار دولت صراحتا وعده داده بود، پهنای باند اینترنت در ایران تا پایان سال ۱۳۹۳بیشتر از ۷۰۰ گیگابیت در ثانیه شود. تحقیقات روحانی‌سنج نشان می‌دهد، دو سال پس از سررسید تاریخ این وعده، یعنی پایان سال ۱۳۹۵ پهنای باند اینترنت در ایران به ۶۳۰ گیگابیت در ثانیه رسیده و تقریبا ۹ برابر شده، بسیار نزدیک به آنچه چهار سال پیش وعده داده شده بود.
برای تعیین وضعیت این وعده اطلاعات و آمار و ارقام موجود را در سه بخش بررسی کرده‌ایم:
اول، افزایش حجم پهنای باند
دوم، سرعت
و سوم، تحلیل ترافیک اینترنت در ایران
بررسی و ارزیابی وضعیت وعده
پهنای باند ترجمه‌ی اصطلاح Bandwidth است و کارکردی مثل یک اتوبان دارد، با این تفاوت که در آن به جای ماشین، اطلاعات جابجا می‌شود. هرچند اتوبان پهن‌تر باشد امکان رفت‌آمد ماشین بیشتری وجود دارد. به همین نسبت هرچه پهنای باند بیشتری داشته باشیم، امکان انتقال اطلاعات بیشتر است و طبیعتا امکان استفاده از اینترنت پر سرعت برای جمعیت بیشتری فراهم است.
به همین دلیل برای بررسی وضعیت، این اطلاعات را از طریق منابع رسمی و معتبر جمع‌آوری و مرور کرده‌ایم:
اطلاعاتی درباره‌ی حجم پهنای باند و همین طور کیفیت و سرعت اینترنت و فراوانی استفاده از آن.
نسخه‌ی تازه‌ی وب‌سایت شرکت ارتباطات زیرساخت، به‌روزترین منبعی است که حجم پهنای باند را به طور دائم در نوار پایینی خود نمایش می‌دهد.
این شرکت زیرمجموعه‌ی وزارت ارتباطات و واردکننده و پخش‌کننده‌ی انحصاری پهنای باند اینترنت در ایران است.
بر این اساس در آخرین روزهای سال ۱۳۹۵، دو سال بعد از سررسید وعده و کمتر از ۶ ماه مانده به پایان کار دولت یازدهم، کل پهنای باند اینترنت در ایران ۶۳۰ گیگابیت است.
۸/۹ برابر پهنای باند اینترنت در روزهایی که روحانی دولت را تحویل گرفت و معادل ۶/۳ درصد حجم مورد نیاز که توسط کارشناسان سازمان فناوری اطلاعات برآورد شده است. این حجم به روایتی ۳۱ درصد، هدف برنامه‌ی پنجم توسعه (۲ ترابایت بر ثانیه) و به روایتی دیگر ۱۲درصد (۵ ترابایت بر ثانیه) است.
به جز این مطالعه‌ی آمار ارائه شده از سوی شورای جهانی اقتصاد نشان می‌دهد وضعیت پهنای باند اینترنت در ایران بهبود داشته است. گزارش‌‌های سالیانه‌ی رقابت‌پذیری کشورها نشان می‌دهد، هم شاخص پهنای باند افزایش پیدا کرده و هم ایران در رده‌بندی جهانی ۱۴ پله صعود کرده و برای اولین بار از جمع ۳۰ کشور پایین جدول جدا شده است.
تصویری از وضعیت ایران در حوزه‌ی تکنولوژی در گزارش رقابت‌پذیری سال‌های ۱۷-۲۰۱۶
جدول بالا نشان می‌دهد وضعیت کلی سرانه پهنای باند طی ۴ سال از ۳/۸ به ۸/۵ کیلوبیت برثانیه رسیده است.
سرانه‌ی پهنای باند حدودا ۲/۵ برابر شده است و آمار رشد تعداد کاربران ۱/۷ برابر.
در این گزارش وضعیت ایران به نسبت سایر کشورها وضعیت مطلوبی نیست. در آخرین گزارش (۱۷-۲۰۱۶) رتبه‌ی جهانی ایران پهنای باند ۱۰۸ و در تعداد کاربران ۸۸ است.
در مقام مقایسه در این گزارش سرانه‌ی پهنای باند برای پاکستان ۱۱/۹، عربستان ۸۸/۷، ترکیه ۵۹، امارات ۱۰۷/۹ بوده است.
نگاهی به وضعیت سرعت اینترنت
برای داشتن برآوردی دقیق از وضعیت سرعت اینترنت در ایران می‌توان به گزارش آی‌اس‌پی‌فای در این باره مراجعه کرد که بر اساس تحقیقات میدانی، تصویری نسبتا دقیق از وضعیت اینترنت در ایران ارائه می‌دهد.
این نمودار از یک‌سو تصویری از وضعیت سرعت اینترنت طی ۴ سال گذشته به دست می‌دهد. از سوی دیگر مقایسه‌ی اینترنت ایرانسل با وضعیت کلی نشان می‌دهد، وضعیت اپراتور تلفن همراه، به مراتب بهتر از سایر سرویس‌های ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنتی است. مقایسه‌ای که یک معنای آن می‌تواند این باشد که بخشی از افزایش پهنای باند اینترنت در ایران، به بهبود وضعیت اینترنت موبایل اختصاص داشته است.
نگاهی به وضعیت ترافیک و تفکیک داخلی و خارجی
یکی از بحث‌های کلیدی در جریان بررسی این وعده، تفکیک پهنای باند داخلی و خارجی است که این روزها صحب
ت درباره‌ی تاثیر آن در حوزه‌ی قیمت‌گذاری اینترنت در ایران زیاد شنیده می‌شود.
وزیر ارتباطات مدعی است نسبت ترافیک خارجی به داخلی ۲۰ به ۸۰ است. یعنی از ۴ ترابایت کل پهنای باند ترافیک در ابتدای سال ۱۳۹۶، ۸۰۰ گیگابیت در ثانیه، یعنی ۲۰درصد کل پهنای باند ایران (۴ ترابایت در ثانیه) برای ترافیک بین‌المللی در ابتدای سال ۱۳۹۶، ۲۰ درصد حجم کل ترافیک به ترافیک بین‌الللی اختصاص دارد. او گفته: « وقتی ما در داخل کشور دیتاسنترهای مختلفی می‌زنیم و برنامه‌های زیادی برای کش کردن سایت‌های خارجی در داخل کشور داریم تا اطللاعات مورد نیاز مردم را به داخل کشور بیاوریم، حتما مجبور باشیم پهنای باند بین‌الملل را تأمین کنیم و ارز از کشور خارج کنیم.» یعنی به عبارتی تا زمانی که شبکه‌ی داخلی ایران برای کش کردن سایت‌های خارجی آماده شود، ۲۰ درصد پهنای باند در اخیتار ترافیک بین‌المللی قرار خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
شکی نیست پهنای باند موجود اینترنت در ایران در مقایسه با نیاز موجود، بسیار پایین است، چنانکه با توجه پهنای باند موجود، تنها ۶/۳ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند.
اما تحقیقات ما نشان می‌دهد، حجم افزایش پهنای باندنسبت به سال ۱۳۹۲ (سال مبداء)، ۹ برابر شده و نسبت وضع موجود به نیاز کشور به نسبت سال مبداء حدود ۱۲ برابر شده است. نسبتی که فاصله‌ای بسیار نزدیک با سقف تحقق کامل وعده دارد.
روحانی‌سنج تاخیر یک و نیم ساله را برای رسیدن به هدف وعده داده شده نادیده نمی‌گیرد، کمااینکه موانعی را که برای تحقق این وعده وجود داشته و تلاش موفق دولت در عبور از آنها در ارزیابی خود محاسبه می‌کند. به عنوان مثال می‌توان به فشار مجلس نهم به دولت برای جلوگیری از افزایش پهنای باند اشاره کرد که منجر به آن شد که وزیر ارتباطات کارت زرد از مجلس بگیرد، با این حال او در واکنش به این کارت زرد مجلس، در نخستین فروردین سال ۱۳۹۴ گفته بود: «ما به دلیل برخی بهانه‌ها توسعه پهنای باند اینترنت را تعطیل نمی‌کنیم لذا این توسعه باید انجام شود اما اینکه می‌گویند توسعه ندهید تا کارهای دیگر انجام شود مملکت ضرر می‌کند.»
با این اوصاف با در نظر گرفتن دستاوردهای به دست آمده روحانی‌سنج این وعده را در ردیف وعده‌های محقق شده قرار می‌دهد.
