جذب بیشتر گردشگران خارجی
جذب بیشتر گردشگران خارجی
گاهشمار وعده
-
اگرچه به نظر می‌رسد به دلیل کاهش ارزش پول ملی میل سفر به ایران از کشورهای همسایه افزایش یافته است، اما با شیوع کرونا و بسته شدن مرزها عملا بخش گردشگری خارجی و داخلی با بحران مواجه شده است. صرف نظر از اینکه کرونا یک بحران جهانی و تقریبا خارج از اراده دولت‌ها، از جمله دولت حسن روحانی، است، اما آنچه روشن است آمار گردشگری در سال جاری از پیش از دوران ریاست جمهوری روحانی هم پایین‌تر آمده است. به همین دلیل روحانی‌سنج وضعیت این وعده را به «محقق نشده» تغییر می‌دهد.
بر اساس گزارشهای رسمی روند ورود گردشگران خارجی که عمدتا با انگیزه‌های تجاری، سلامت و توریسم از کشورهای همسایه وارد ایران می‌شوند، تا پیش از شیوع کرونا رو به افزایش بوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد و در مطلبی که ۲۳ شهریور ۹۹ منتشر شد، بازار گردشگری ایران از سال ۹۷ با روند رو به رشدی همراه بوده است و توانست نسبت به سال ۹۶ به افزایش ۵۲ درصدی ورود گردشگران خارجی به ایران دست یابد. این امر متولیان گردشگری ایران را بر آن داشت تا با ایجاد شاخص‌گذاری جدید و ارزیابی مقاصد مختلف گردشگری به تعریف جدیدی از ظرفیت‌های بازار گردشگری خود و مبادی هدف گردشگری برسد. براساس آن در سال ۹۸، ۳۰ کشور در راس امور تبلیغاتی در جهت جذب گردشگر در نظر گرفته شد که چین در اولویت هدف جذب گردشگر قرار گرفت.
با توجه به سهم ۱۵۰ میلیونی گردشگران چینی در بازار گردشگری جهان، متولیان گردشگری درصدد دستیابی به سهم یک درصدی از این بازار برآمده و هدف چهار ساله خود را برای جذب تا ۲ میلیون گردشگر چینی به کشور قرار داده است که لغو روادید یک‌جانبه برای ورود ۲۱ روزه چینی‌ها به ایران در راستای تحقق این امر صورت گرفته است. اگرچه ورود چینی‌ها پس از لغو روادید و تبلیغات گسترده و هزینه بسیار براساس اعلام متولی گردشگری افزایش یافت، اما این رقم همچنان زیر ۱۰۰ هزار نفر است. در ۱۰ ماه اول سال ۹۸ نیز به‌رغم افزایش قابل‌توجه ورود چینی‌ها این رقم همچنان زیر صد هزار توریست چینی باقی ماند.
این در حالی است که سهم ورود گردشگران از کشورهای همسایه و منطقه نزدیک به ۹۰ درصد است و عراق سالانه بیش از ۲ میلیون گردشگر به ایران می‌فرستد که به‌طور میانگین حدود ۲ میلیارد دلار درآمد ارزی از محل ورود عراقی‌ها به ایران کسب می‌شود.
به نظر می‌رسد با کاهش ارزش پول ایران و لغو روادید برای برخی از کشورهای منطقه همچون عمان یا رایگان شدن ویزای الکترونیک برای اتباع عراقی، همچنین برخورداری ایران از خدمات پزشکی پیشرفته و استاندارد در سطح جهانی و کم‌هزینه بودن خدمات درمانی و توریسم منجر به جذب چشمگیر توریست‌های کشورهای همسایه و منطقه به ایران شده است که از مهم‌ترین دلایل این امر علاوه بر ارزان بودن هزینه‌های سفر به ایران، سهل‌الوصول بودن برای توریست‌های منطقه است. اما در سال ۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا مثل تمام کشورهای دنیا ایران هم نتوانسته در این بخش فعالیتی داشته باشد.
-
بر اساس اعلام دولت ترکیه به علت شیوع ویروس کرونا، روز یکشنبه چهارم اسفند مرزهای این کشور با ایران بسته شد. همچنین گزارش‌ها حاکی از بسته شدن مرزهای هوایی و زمینی افغانستان با ایران است.
هم‌زمان با افزایش شمار مبتلایان به ویروس کرونا (کوئید ۱۹) در ایران، کشورهای خلیج فارس از افزایش موارد این بیماری در کشورهای خود خبر داده و ناقل آن را مسافرانی دانسته‌اند که از ایران به این کشورها وارد شده‌اند.
در همین راستا هواپیمایی قطر اعلام کرد پروازهای خود به مشهد، اصفهان و شیراز و از این شهرها به قطر را از تاریخ هشتم اسفند به مدت دو هفته به حال تعلیق در خواهد آورد و پروازهای تهران-قطر را از ۲۰ پرواز در هفته به ۷ پرواز کاهش خواهد داد. همچنین روز سه‌شنبه هفتم اسفند و به گزارش رادیو فرانسه، خبرگزاری رسمی امارات متحد عرب (WAM) اعلام کرد که تمامی پروازها از ایران به امارات و همچنین به مقصد ایران را برای یک هفته متوقف می‌کند. مسئولین این خط هوایی، تعلیق ارتباط هوایی با ایران را “در چارچوب اقدامات احتیاطی در جهت مقابله با شیوع ویروس کرونا” انجام داده‌اند. این تصمیم علاوه بر خطوط مسافربری، هواپیماهای باری را هم شامل می‌شود.
از سوی دیگر پرویز ایده پور فرماندار پاوه اعلام کرد که مرز شوشمی از صبح روز سه‌شنبه ششم اسفند از سوی طرف عراقی بسته شد و هیچ مبادله‌ای در این بازارچه مرزی انجام نمی‌شود. وی افزود: مدیران مرز شوشمی در مکاتبات خود با گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند که به دلیل نگرانی از شیوع ویروس کرونا این بازارچه مرزی را تا اطلاع ثانوی تعطیل می‌کنند.
محاسبات روحانی‌سنج نشان می‌دهد، ۷۵ درصد گردشگران خارجی ایران اهالی چهار کشور همسایه، یعنی عراق، آذربایجان، افغانستان و ترکیه‌اند. بسیاری از این سفرها با اهداف تجاری، دید و بازدید اقوام و حتی بهره‌مندی از خدمات درمانی در ایران انجام شده که بر اساس تعریف بین‌المللی جزو آمار گردشگری خارجی به حساب می‌آیند. با توجه به بسته شدن مرزهای ایران با کشورهای همسایه به نظر می‌رسد آمار گردشگری بعد از فراگیر شدن کرونا در ایران به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند.با این حال هنوز آماری در دست نیست که بتوان با استناد به آن وضعیت وعده را تغییر داد، اما به نظر می‌رسد با تدوام این وضعیت در ماه‌های آینده تکلیف این وعده نیز به زودی روشن خواهد شد. تا آن موقع این وعده همچنان در وضعیت «در حال پیگیری» قرار دارد.
-
در آخرین تحولات، در پی بالا گرفتن بحران‌های سیاسی و امنیتی در ایران و همچنین سرنگونی هواپیمای مسافری اوکراینی توسط سپاه پاسداران، شرایط گردشگری در ایران بحرانی شده است.
جعفر حمزه‌ای، رئیس جامعه هتل‌داران ایران یکشنبه ۲۹ دی در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، با تایید موضوع کاهش قابل توجه ورود گردشگران خارجی، گفت: بررسی‌های اولیه در هتل‌ها نشان می‌دهد بیش از ۸۰ درصد رزرو گردشگران اروپایی و آمریکایی در یکی دو ماه آینده لغو شده است. این لغوها تا پایان فروردین ماه سال ۹۹ ادامه دارد. او دلیل لغو سفر گردشگران را «حوادث اخیر کشور» عنوان کرد.
به گفته حمزه‌ای، لغو سفرها پس از گرانی بنزین رخ داده است و هتل‌ها خسارت زیادی بابت لغو سفرهای داخلی و خارجی متحمل شده‌اند.هنوز معلوم نیست وضعیت این وعده بعد از این تحولات چه تغییری می‌کند. بیش از دو سوم آمار گردشگران خارجی به سفر شهروندان چهار کشور همسایه (عراق، ترکیه، افغانستان و آذربایجان) اختصاص دارد. به همین دلیل وضعیت این وعده بستکی زیادی به تغییر مناسبات سفر میان ایران و این چند کشور دارد.
تا زمان انتشار آمار به روز بعد از حوادث اخیر، وضعیت این وعده به «در حال پیگیری» تغییر می‌کند. -
آخرین آمار سازمان جهانی گردشگری حکایت از آن دارد که شمار گردشگران خارجی که در سال ۲۰۱۷ به ایران سفر کرده‌اند به حدود ۴ میلیون و ۸۶۷ هزار نفر رسیده است. آخرین آمارهای داخلی هم شمار گردشگران خارجی در سال ۱۳۹۶ خورشیدی را ۵ میلیون و ۱۱۳ هزار و ۵۳۴ نفر اعلام کرده‌اند. دلیل این اختلاف آماری به طور قطعی مشخص نیست، اما اختلاف زمان و تقویم می‌تواند از دلایل اختلاف آماری باشد. منبع آمار سازمان جهانی گردشگری داده‌ها و اطلاعاتی است که از سوی منابع داخلی به این سازمان بین‌المللی داده می‌شود. با این حساب احتمالا آمار ۲۰۱۸ (۹۷-۱۳۹۶) سازمان جهانی گردشگری بیاد چیزی شبیه آمار سال ۹۶ سازمان میراث فرهنگی باشد.
آمار سازمان جهانی گردشگری از سفر گردشگران خارجی به ایران از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷
سال
2012
2013
2014
2015
2016
2017
کل گردشگران خارجی
3,834,000
4,769,000
4,968,000
5,237,000
4,942,000
4,867,000
خاورمیانه
1,333,000
1,977,000
1,983,000
2,073,000
1,703,000
1,529,000
اروپا
1,328,000
1,780,000
1,918,000
1,964,000
1,910,000
1,903,000
آسیای شرقی
92,000
125,000
147,000
194,000
141,000
153,000
جنوب آسیا
538,000
621,000
708,000
837,000
994,000
1,117,000
آفریقا
12,000
17,000
19,000
22,000
14,000
14,000
آمریکا
6,000
7,000
9,000
11,000
13,000
12,000
غیره
136,000
242,000
184,000
136,000
167,000
139,000
تحلیل آماری
طبق آمار سازمان جهانی گردشگری، بیشترین تعداد گردشگرانی که در این سال به ایران آمده‌اند از اروپا وارد ایران شده‌اند. جمعیت این گردشگران یک میلیون و ۹۰۳ هزار نفر اعلام شده که حدود ۷ هزار نفر کمتر از آمار سال ۲۰۱۶ و و ۱۲۳ هزار نفر بیشتر از آمار سال ۲۰۱۳ است.
در میان کشورهایی که در حوزه اروپای سازمان جهانی گردشگری دسته‌بندی شده‌اند، شهروندان جمهوری آذربایجان و ترکیه بزرگ‌ترین گروه گردشگران خارجی ایران را تشکیل می‌دهند. بر اساس اطلاعات منتشر شده در آخرین سالنامه منتشر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران، در سال ۱۳۹۶، در مجموع یک میلیون و ۵۳۴ سفر به نام شهروندان این دو کشور (۹۶۰ هزار گردشگر آذربایجانی و ۵۷۴ هزار شهروند ترکیه) ثبت شده است.
بعد از اروپایی‌ها، گروه خاورمیانه با یک میلیون و ۵۲۹ سفر در مقام دوم قرار دارند. عمده این سفرها نیز از عراق انجام شده، به گونه‌ای که بر اساس آمار داخلی، در سال ۹۶ تعداد سفر عراقی‌ها به ایران یک میلیون و ۳۵۶ هزار سفر اعلام شده است. مقایسه این آمار با سال‌های قبل نشان‌دهنده کاهش آمار سفر اهالی خاورمیانه به ایران است. این آمار ۵۴۴ هزار سفر کمتر از بیشترین عدد ثبت شده در سال ۲۰۱۵ است. به نظر می‌رسد قطع روابط ایران با عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای منطقه در ژانویه ۲۰۱۶ (دی ۱۳۹۴)
در عوض آمار سفر از منطقه جنوب آسیا در این مدت افزایش یافته و برای اولین بار به بیش از یک میلیون سفر رسیده است. آمار سفر شهروندان جنوب آسیا در سال ۲۰۱۷ به نسبت سال ۲۰۱۳ دو برابر افزایش داشته و به رقم یک میلیون و ۱۱۷ هزار سفر رسیده است. بر اساس تقسیم‌‌بندی سازمان جهانی گردشگری کشورهای افغانستان، بنگلادش، بوتان، هند، مالدیو، نپال، پاکستان و سریلانکا در فهرست جنوب آسیا دسته‌بندی شده‌اند. ایران نیز در این گروه قرار دارد.
بررسی بیشتر آمارهای داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد بیشترین سفر خارجی به ایران از کشورهای همسایه انجام شده است. طبق آمارهای داخلی حدود ۷۵ درصد سفر گردشگران خارجی در سال ۱۳۹۶ از چهار کشور همسایه، یعنی عراق، آذربایجان، افغانستان و ترکیه انجام شده است. بسیاری از این سفرها با اهداف تجاری، دید و بازدید اقوام و حتی بهره‌مندی از خدمات درمانی در ایران انجام شده که بر اساس تعریف بین‌المللی جزو آمار گردشگری خارجی به حساب می‌آیند.
مولفه‌های موثر بر افزایش آمار بازدید شهروندان کشورهای همسایه، لزوما ارتباطی با تقویت زیرساخت‌های گردشگری مثل ساخت هتل و تجهیز جاذبه‌های گردشگری تاریخی و فرهنگی ندارد، بلکه عواملی مثل قدرت خرید پول ملی یا ارزان بودن و گران بودن خدمات پزشکی، یا تسهیل رفت‌وآمد از مرزهای زمینی تاثیر بیشتری در افزایش یا کاهش گردشگری دارند.
با این حساب به نظر می‌رسد در سال‌های آینده بعید است، آمار کلی گردشگری خارجی کاهش یابد. دلایلی چون کاهش ارزش پول ملی، باعث شده ایران مقصد جذابی برای تجارت، خرید محلی و سفرهای کوتاه شهروندان کشورهای همسایه باشد. این دلایل بر چالش‌های سیاسی و امنیتی که رفت‌وآمد گردشگران غربی را به ایران دشوار کرده، می‌چربد و حتی ممکن است در آینده منجر به افزایش آمارهای کلی شود.
جمع‌بندی
اگرچه مقایسه آمارها نشان می‌دهد رشد آمار گردشگران خارجی بعد از سال ۲۰۱۵ متوقف شده و آمار حتی کمی کاهش هم یافته است، اما مقایسه آمار نشان می‌دهد وضعیت به نسبت سال ۲۰۱۲ -سال مبنای بررسی این وعده- به مراتب بهتر و حتی از سال ۲۰۱۳ هم کمی بیشتر است.
این در حالی است که به رغم افزایش تنش‌های سیاسی و اقتصادی که قطعا روی سفر گردشگران کشورهای غربی تاثیر خواهد گذاشت، روند مسافرت شهروندان کشورهای همسایه (آذربایجان، ترکیه، عراق و افغانستان) به ایران رو به افزایش است.
پیشتر به این دلیل که آمار گردشگری رشد کرده اما این رشد به گونه‌ای نبوده که بتوان آن را تحول در گردشگری ارزیابی کرد، به این وعده نشان «تحقق ناقص» داده بودیم. آنچه مسلم است اوضاع به نسبت آخرین به روزرسانی در اردیبهشت پارسال، تغییری نکرده و به نظر نمی‌رسد تغییر چندانی هم کند. ا این حساب وضعیت این وعده مانند سابق در محدوده تحقق ناقص، قرار دارد.
-
آیا گردشگری در دوران حسن روحانی رونق بیشتری پیدا کرده و جهانگردان خارجی بیشتری به ایران رفت و آمد داشته‌اند؟ آمار و ارقام گردشگری در دوران روحانی چه می‌گویند؟ چه تعداد توریست در این چهار سال به ایران آمده‌اند؟ آیا تغییرات به وجود آمده برای تحقق وعده‌ی انتخاباتی روحانی کافی است؟
برای پاسخ این سوال‌ها، باید اول ببینیم معیار سنجش «جذب بیشتر گردشگران خارجی» چیست و قول انتخاباتی روحانی دقیقا چه بوده است؟ بعد از آن با توجه به آمار و اطلاعات مستند درباره‌ی سرنوشت این وعده نتیجه‌گیری خواهیم کرد.
یک، وعده چیست؟
از اشاره‌های انتخاباتی حسن روحانی به موضوع گردشگری و به طور خاص به موضوع رفت‌وآمد توریست‌های خارجی به ایران می‌توان به این نتیجه رسید که او در حال ترسیم چشم‌انداز نسبتا بزرگی است و امید به ایجاد تحولی بزرگ در این حوزه دارد.
او در اشاره‌های خود به این موضوع به اعداد و ارقامی چون ۱۰ میلیون گردشگر خارجی، به عنوان یک ظرفریت ممکن در اشاره می‌کند. دولتمردان او نیز نسبت‌های بزرگی چون «افزایش ۱۵۰ درصدی» تعداد گردشگران خارجی را در یک مقطع خاص زمانی، به کل تعمیم می‌هند.
علاوه بر اینها شواهد معتبری وجود دارند که نشان می‌دهند در نخستین ماه‌های ریاست جمهوری روحانی جهشی قابل ملاحظه به وجود آمده و موجی از اشتیاق در میان جهانگردان غربی برای بازدید از ایران به وجود آمده است. انتشار گزارشهای رسمی و غیر رسمی در رسانه‌های خارجی که از هجوم بی‌سابقه‌ی توریست‌های اروپایی و آمریکایی به ایران سخن می‌گفتند و از شتاب رشد توریسم و بعضا ایران را به عنوان مهم‌ترین مقصد جهانگردی جهان معرفی کردند.
اینها نشان می‌دهد سطح توقع از این وعده‌ی حسن روحانی، محنحی پایدار رشد گردشگری است و برای این تحقق این وعده باید نشانه‌هایی از یک جهش چشمگیر و امتداد آن پیدا کرد.
اما آیا می‌توان با بازخوانی آمار و اطلاعات مستند نشانه‌ای از یک تحول مشاهده کرد؟
دو، بررسی و تحلیل وضعیت
بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵، نرخ رشد گردشگران خارجی در ایران ۳۷ درصد بوده و تعداد توریست‌ها از ۳ میلیون و ۸۳۰ هزار نفر در سال ۲۰۱۲، به ۵ میلیون و ۲۳۷ هزار نفر در سال ۲۰۱۵ رسیده است.
این آمار تقریبا همان چیزی است که از سوی مسئولان ایرانی در تشریح دستاوردهای دولت اعلام شده، با این تفاوت بدیهی که سازمان جهانی گردشگری سال میلادی را مبنا قرار داده و سازمان ایرانی، سال شمسی را.
باید توجه داشت این آمار مربوط به پیش از برجام است، در حالی که در اغلب تحلیل‌های گردشگری، برجام به عنوان یک نقطه‌ی عطف در گردشگری خارجی در ایران شناخته می‌شود.
هنوز آمار دقیقی از سوی منابع معتبر بین‌المللی درباره‌ی تعداد گردشگران در سال ۲۰۱۶ منتشر نشده، اما اخیرا مسوولان ایرانی اعلام کرده‌اند، ۱۹ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در فاصله‌ی سال‌های ۹۲ تا پایان سال ۹۵ وارد کشور شده‌اند. با استناد به این آمار می‌توان برآورد کرد که بعد از برجام منحنی گردشگری ایران کاهش پیدا کرده و منحنی رشد گردشگری ادامه پیدا نکرده است.
در جست‌وجوی دلایل کاهش تعداد گردشگران، شاید ماجرای حمله به کنسولگری سفارت عربستان در مشهد و قطع رابطه‌ی این کشور و چند کشور دیگر با ایران، مهم‌ترین اتفاق تاثیرگذار در این حوزه باشد. دولت مدعی است، تعداد گردشگران خارجی بعد از حمله به سفارت عربستان ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده و تعداد گردشگران خارجی اهل خاورمیانه بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر کمتر شده است. رییس اتحادیه هتل‌داران نیز شهریور ۱۳۹۵ گفته بود بعد از این اتفاق تعداد توریست‌های خارجی در مشهد ۸۰ درصد کاهش پیدا کرده و اقتصاد این شهر آسیب جدی دیده است.
برای داشتن تصویری کامل از این وضعیت باید به نمودار تفکیکی گردشگران خارجی مراجعه کرد و سهم ۴۰ درصدی گردشگری را در بخش زیادی از آنها از کشورهای همسایه و با انگیزه‌های مختلف زیارتی و سیاحتی، اقتصادی یا حتی درمانی راهی ایران شده‌اند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، در سال ۲۰۱۵، ۲ میلیون و ۷۳ هزار گردشگر خارجی از خاورمیانه وارد ایران شده‌اند. یک میلیون و ۹۶۴ هزار توریست اروپایی بوده، ۸۳۷ هزار نفر از آسیای جنوبی، ۱۹۳ هزار نفر از آسیای شرقی و تنها ۱۱ هزار نفر از آمریکا وارد ایران شده‌اند.
منحنی درآمد ایران از گردشگری – منبع: WTTC (شورای جهانی سفر و گردشگری)
از سوی دیگر آمارهای منتشر شده از سوی موسسه‌ی ForwardKey نشان می‌دهد که طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ تعداد هواپیماهایی که در ایران به زمین نشسته‌اند ۳ تا ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده. به همین نسبت برنامه‌ریزی برای سفر هوایی به ایران نیز طی ۳ سال گذشته روندی صعودی داشته و سالیانه بین ۱۰.۵ تا ۱۸ درصد رشد داشته است.
نرخ رشد پروازهای بین‌المللی و برنامه‌ریزی برای سفر هوایی به ایران – منبع ForwardKey
البته باید توجه که طبق گزارش UNWTO تنها حدود ۳۲درصد مسافرت‌های خارجی به ایران با هواپیما است و عمده سفرها از راه زمینی است، اما نگاهی به آمارهای نسبتا به روز پروازهای خارجی می‌تواند نمای کلی از الگوی گردشگری خارجی را در ایران ترسیم کند.
نمودار زیر نشان می‌دهد بیشترین مبدا پروازهای بین‌المللی در سال ۲۰۱۶ از کدام کشورها بوده است.
باید توجه داشت بخشی از مسافران پروازهای خارجی را ایرانیان مقیم خارج از کشورند که طبق معیارهای بین‌المللی در تعریف توریست می‌گنجند، اما معلوم نیست که در آمارهای منتشر شده از سوی دولت ایران یا حتی سازمان ملل متحد، به عنوان گردشگر شمرده شده یا نشده‌اند.
بسیاری از این مسافران دوتابعیتی با مدارک شهروندی غیرایرانی‌شان از محل اقامت خود خارج می‌شوند، اما در ایران با گذرنامه‌‌ی ایرانی وارد می‌شوند. با توجه به اینکه منبع اصلی آمار گردشگری، اطلاعات مبادی ورودی کشور است، مشخص نیست آیا این گروه از مسافران -که تعدادشان کم هم نیست- به عنوان توریست خارجی در آمارها به حساب آمده‌اند یا نه.
نتیجه‌گیری
این روزها مسئولان دولت در مناظره‌های انتخاباتی گفته‌اند حمله به سفارت عربستان موجب کاهش تعداد گردشگران اهل خاورمیانه شده است.
روحانی‌سنج برای تعیین وضعیت این وعده برآیند این دو گزاره را محاسبه و ارزیابی می‌کند:
گزاره‌ی اول: عملکرد دولت را در ایجاد رونق و رشد نسبی توریسم خارجی در ایران موفق بوده است. شیب رشد گردشگری پس از یک تحول عمده پس از روی کار آمدن حسن روحانی شیبی ملایم دارد که می‌توان آن را نشانه‌ای از توسعه پایدارگردشگری متناسب با ظرفیت‌های ساختاری ایران دانست.
گزاره‌ی دوم: منحنی رشد گردشگری بعد از سال ۲۰۱۵ دچار وقفه می‌شود. دلیل این اتفاق کاهش چشمگیر گردشگران اهل خاورمیانه است که به گفته‌ی منابع دولتی ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده‌اند. اگرچه دولت در این اتفاق نقشی نداشته و مخالف آن بوده است، اما به هر حال نمی‌توان کاهش تعداد گردشگران را در سال ۲۰۱۶ در بررسی وضعیت توریسم در ایران نادیده گرفت.
به همین دلیل روحانی‌سنج روی این وعده مُهر «تحقق ناقص» می‌زند.
-
“تقویت صنعت گردشگری کشور و جذب بیشتر گردشگر به ایران” از وعده‌های حسن روحانی بود که در سخنرانی‌های مختلف بر اهمیت آن تاکید کرد. او مشخصا قول داد که درآمد حاصل از گردشگری کشور را از دو میلیارد دلار، به ده میلیارد دلار افزایش دهد. در نخستین سال دولت یازدهم، رسانه‌های داخلی و خارجی از قول آژانس‌های مسافرتی و هتل‌ها از افزایش تقاضا برای دیدار از ایران خبر دادند.
طبق این گزارش‌ها، تصویر مثبتی که دولت یازدهم از ایران به نمایش گذاشته و رفع تحریم‌ها پس از توافق هسته‌ای [که درجریان است]، باعث جذب بیشتر گردشگران و سرمایه‌گذاران گردشگری شده است. هتل‌های ایران اعلام کرده‌اند بخاطر استقبال گردشگران با کمبود اتاق روبرو شده‌اند و گروه هتل‌های روتانا خبر از ساخت دو هتل جدید در تهران و مشهد داده است.
از همان ابتدا اقداماتی از سوی دولت روحانی در راستای جذب بیشتر گردشگران خارجی و تقویت صنعت گردشگری ایران انجام شد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از تصمیم دولت برای تسهیلروند صدور ویزا برای اتباع خارجی خبر داد. در مهرماه ۹۳، وزارت امور خارجه از ارائه روادید رایگان فرودگاهیبرای اتباع خارجی برای سفر به استان‌هایی که فرودگاه‌های بین‌المللی دارند خبر داد. به گفته معاون گردشگری کشور، ایران با چند کشور مانند ترکیه مالزی و آذربایجان لغو روادید انجام می‌دهد و ۱۲ کشور نیز جزو پیشنهادات لغو ویزا هستند که پس از بحث و بررسی در دولت، اسامی آنها را وزارت خارجه اعلام می‌کند.
روز ۱۱ مهرماه سال ۹۴ هیأت وزیران “روادید فرودگاهی ۳۰ روزه” را با قابلیت تمدید ۱۵ روز اضافی، تصویب کرد. ابراهیم پورفرج، رییس جامعه تورگردانان ایران با اشاره به “افزایش درخواست‌ها برای سفر به ایران” گفته است امکان دریافت ویزرا چند روز بعد در فرودگاه‌های بین الملی آغاز شده است.
با این حال خبرگزاری ایسنا ارزیابی کرده که نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در خارج از کشور هنوز برای مطرح کردن این مصوبه‌ی مهم دولت که در راستای تسهیل سفر گردشگران خارجی به ایران صادر شده، اقدامی انجام نداده‌اند.
این امکان پیشتر برای ۱۰ کشور با محدودیت ۱۴ روزه فراهم بود. با مصوبه اخیر تعداد کشورهایی که می‌توانند از تسهیلات جدید وزات خارجه ایران استفاده کنند به بیش از ۵۰ کشور رسیده است. آلمان، هلند، اتریش، نروژ و عربستان سعودی از جمله این کشورها هستند اما کشورهایی مانند آمریکا، انگلیس، کانادا و حتی عراق و افغانستان مشمول این تسهیلات نمی‌شوند. کشورهایی نظیر سوریه، ترکیه و لبنان بدون آن‌که به ویزا نیاز داشته باشند، – حتی از نوع فرودگاهی – می‌توانند برای مدت زمان مشخصی به ایران سفر کنند.
از آنجایی که آمار گردشگران خارجی در بسیاری اوقات با آمار مسافران و ایرانیان مقیم خارج از کشور که به ایران سفر می‌کنند ترکیب و ارائه می‌شود، این آمار را نمی‌توان کاملا دقیق و قابل اعتماد دانست. همچنین سازمان‌هایی از جمله، گمرک، نیروی انتظامی، امور اتباع که برای بدست آوردن آمار به سازمان میراث فرهنگی کمک می‌کنند هر یک تعاریف جداگانه‌ای برای گردشگر دارند و بسیاری از آنها هر مسافری را همان گردشگر به حساب می‌آورند.
به گزارش خبرگزاری آسوشیتد‌پرس در سال ۲۰۱۴ نیمی از مسافران به مقصد ایران از مسلمانان شیعه و بقیه نیز از اروپا، آمریکای شمالی و آسیای شرقی بوده‌اند.
مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی به این خبرگزاری گفته است ایران پس از توافق هسته‌ای می‌تواند شاهد “سونامی گردشگران خارجی” باشد. او ابراز امیدواری کرده بعد از رفع تحریم‌ها حوزه “گردشگری” بیش از هر بخش دیگری شکوفا خواهد شد.
همچنین در بهمن ۹۴، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران از تصمیم ایران برای صدور روادید فرودگاهی برای اتباع همه کشورها به استثناء ۹ برای کشور با هدف ” تسهیل حضور توریست‌ها و گردشگران” خبر داد.
گروه پژوهش روحانی‌سنج با اطلاعات مستند موجود مبنی بر قدم‌های مثبت دولت برای جذب بیشتر گردشگر، به ویژه بعد از توافق هسته‌ای، رای به “در حال پیگیری” بودن این وعده‌ی روحانی می‌دهد. تغییر وضعیت این وعده به “محقق شده” منوط است به دست آوردن آمار قابل استناد و دقیقی که افزایش واقعی تعداد گردشگر را نشان دهد.
